Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Social Media & Πολιτική Eπικοινωνία: Ποια είναι η δύναμη του «like»;

Στην Ελλάδα των 11.000.000 κατοίκων, περισσότεροι από 3.500.000 διατηρούν προφίλ στο facebook. Πρόκειται για το 70,42% των χρηστών ίντερνετ της χώρας. Την ίδια ώρα, μέλη του πολιτικού προσωπικού της χώρας χρησιμοποιούν το twitter ως ένα άλλο βήμα της Βουλής, ενώ δεν λείπουν φαινόμενα πολιτικής προπαγάνδας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τους διαξιφισμούς – retweet να γίνονται σε καθημερινή βάση.

Στο πλαίσιο αυτό, η πολιτική επικοινωνία που άλλοτε ήταν προϊόν σχεδιασμού σε κλειστές αίθουσες, τώρα διαμορφώνεται λεπτό προς λεπτό στον χαώδη κόσμο των social media – με όλες τις ευκολίες και τους κινδύνους που ενέχονται σε αυτόν.

Ο Χριστόφορος Κάσδαγλης, δημοσιογράφος και συγγραφέας, εξηγεί στο tvxs.gr, πώς απέκτησαν δυναμική οι ιστοχώροι κοινωνικής δικτύωσης και πώς η πολιτική επικοινωνία επιδρά στο «παγκόσμιο χωριό» που εκείνοι δημιουργούν.

Του Νίκου Μίχου


* Πώς πιστεύετε ότι διαμορφώνουν - ή καλύτερα συνδιαμορφώνουν - την κοινή γνώμη τα social media στις μέρες μας και γιατί απέκτησαν αυτή την δυναμική μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα;

Xριστόφορος Kάσδαγλης: Τα social media αποκτούν ολοένα (αλματωδώς) αυξανόμενο μερίδιο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, κυρίως στις νεαρότερες ηλικίες, στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό και στα αστικά κέντρα (αν και ενδέχεται αυτό το τελευταίο να ανατραπεί σύντομα προς όφελος των απομακρυσμένων περιοχών, που στο κάτω-κάτω τα έχουν και περισσότερο ανάγκη). Οι λόγοι είναι συνοπτικά οι εξής:

-Η ραγδαία διεύρυνση του αριθμού των χρηστών του Internet και των πολιτών που δικτυώνονται στα social media.
-Η δομική αναξιοπιστία των παραδοσιακών ΜΜΕ, σε συνδυασμό με την οικονομική καχεξία τους που οξύνεται και λόγω της κρίσης.
-Ο δυναμισμός και η αμεσότητα των social media, κι ακόμα ο χαοτικός -άρα πιο ευέλικτος- τρόπος ανάπτυξής τους, καθώς και ο εύστοχος συνδυασμός χρηστικότητας, κοινωνικότητας και διασκέδασης που επιτυγχάνουν.

* Άρα θεωρείτε, ότι η δομική αναξιοπιστία των παραδοσιακών ΜΜΕ βρίσκει την απάντησή της στην θεώρηση των social media ως πηγή και "βήμα" πληροφόρησης μεταξύ των πολιτών, όπως γινόταν κάποτε μεταξύ γειτόνων;

Χ.Κ.: Εντάξει, αυτή είναι μία μόνο από τις άπειρες πτυχές της ενημερωτικής λειτουργίας των social media. Για παράδειγμα, μέσω του twitter μπορείς να έχεις "στο πιάτο" την ενημέρωση του CNN, των NYTimes, του Al Jazeera ταυτοχρόνως, ενώ παρακολουθείς επίσης τα μηνύματα του Occupy Wall Street, του Νόαμ Τσόμσκι και ενός κολλητού σου που βρίσκεται σε αποστολή στο Σουδάν με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Δεν το λες συζήτηση μεταξύ γειτόνων όλο αυτό ή, ακόμα κι αν το δεις έτσι, η γειτονιά έχει παρά-μεγαλώσει κι έχει γίνει, όπως το έλεγαν παλιότερα οι θεωρητικοί, ένα "παγκόσμιο χωριό". Γενικά με τα social media έχεις τη δυνατότητα να φτιάξεις το δικό σου μείγμα πληροφόρησης, πράγμα που θα ήταν αδιανόητο χωρίς τα σημερινά εργαλεία.

* Η πολιτική επικοινωνία τι ρόλο έχει πλέον στην διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας; Είμαστε σε θέση να δούμε πολλά επικοινωνιακά "παιχνίδια", όχι μόνο στο εγχώριο πολιτικό στερέωμα, αλλά και Κοινοτικά και διεθνώς;

Χ.Κ.: Δεν ξέρω αν έχει αυξηθεί ο ρόλος της πολιτικής επικοινωνίας.
Σίγουρα το παιχνίδι έχει σαφώς επιταχυνθεί και γίνεται όλο πιο πολύπλοκο και χαοτικό. Επίσης διαισθάνομαι, ότι ο χαρακτήρας των social media, η ταχύτητα αντίδρασης και η λακωνικότητα της έκφρασης, παίζουν ασφαλώς το δικό τους ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας. Το σλόγκαν, ας πούμε, συχνά αποκτά ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα απ' αυτήν που του προσέδωσε η εποχή της κυριαρχίας της τηλεόρασης. Τα σύντομα μηνύματα, οι κοφτές προτάσεις, η τάση για υπεραπλουστεύσεις, πριμοδοτούν συχνά την πόλωση και ευνοούν ακραίες πολιτικές προτάσεις. Πάντως, δεν πρέπει να υποτιμήσει κανείς και το ρόλο των παραδοσιακών ΜΜΕ, που παραμένει αρκετά ισχυρός, ιδίως όσον αφορά τις μεγαλύτερες ηλικίες, όσους βρίσκονται έξω από την ενεργό οικονομική δράση και (προς το παρόν) τον πληθυσμό της περιφέρειας.

* Γιατί όμως έχει αναδειχθεί ως απαραίτητο όπλο της πολιτικής επικοινωνίας ο χώρος των social media; Διαρκώς βλέπουμε το πολιτικό προσωπικό, τόσο της χώρας μας, όσο και διεθνώς να αναγγέλλει θέσεις μέσω twitter.

Χ.Κ.: Η αλήθεια είναι ότι στην Ελλάδα υστερούμε ακόμα σημαντικά σε σχέση με άλλες αναπτυγμένες χώρες, αν και οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και ο τρόπος ανάπτυξης των social media ανισομερής, από χώρα σε χώρα και από αγορά σε αγορά. Οι λόγοι πάντως είναι προφανείς: ταχύτητα, αμεσότητα, δυνατότητα να απευθυνθείς προνομιακά στα πιο δυναμικά κομμάτια του πληθυσμού, ανάγκη να αμυνθείς στο βαθμό που οι πολιτικοί σου αντίπαλοι έχουν αποκτήσει πλεονέκτημα σ' αυτό το πεδίο, ίσως και η απόπειρα κάποιων να εξωραΐσουν το προφίλ τους και να επιδείξουν καινοτομική διάθεση, που κατά τα άλλα μπορεί και να μην τους χαρακτηρίζει. Επίσης, πρέπει να ληφθεί υπόψη και η δυνατότητα των social media να "μοχλεύουν", να επιταχύνουν και να διασπείρουν την πληροφόρηση, ιδίως όταν λειτουργούν συνδυαστικά με άλλα μέσα (portals, blogs, αλλά και παραδοσιακά ΜΜΕ). Κατ' αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται συνέργειες ανάμεσα στα διάφορα κανάλια διανομής της πληροφορίας και μεγιστοποιείται η κάλυψη του πληθυσμού αλλά και η επιδραστικότητα του μηνύματος.

* Θεωρείτε, δηλαδή, ότι οι θεμελιώδεις τεχνικές προπαγάνδας στον πολιτικό λόγο, μπορούν να αξιοποιηθούν καλύτερα μέσα στο χαοτικό πλαίσιο του "παγκόσμιου χωριού";

Χ.Κ.: Προφανώς ναι. Τα εργαλεία που προσφέρονται είναι καταλυτικά και δίνουν σ' αυτόν που τα χρησιμοποιεί σωστά, σημαντικές δυνατότητες. Ωστόσο, επιφυλάσσουν επίσης στους χρήστες τους εκπλήξεις και κινδύνους. Το περιβάλλον είναι πολύ πιο ανταγωνιστικό, οι δέκτες είναι συχνά υψηλού επιπέδου και έχουν τη δυνατότητα (μεταλλασσόμενοι
εύκολα σε πομποί) να σου κάνουν ζημιά και να αντιστρέψουν το μήνυμα που προσπαθείς να μεταδώσεις. Επίσης, ένα λάθος ή ένας κακός χειρισμός, ενδέχεται να λειτουργήσουν πολλαπλασιαστικά και να φέρουν την καταστροφή. Μια άλλη πλευρά που έχει ενδιαφέρον είναι, ότι στο σύμπαν των social media, τα λεφτά δεν έχουν τόση σημασία όσο στο περιβάλλον των παραδοσιακών ΜΜΕ. Εδώ μετράει περισσότερο το ταλέντο, η έμπνευση, η φαντασία, η γνώση του μέσου, οι συμμαχίες - πολύ συχνά και το απρόβλεπτο, το συμπτωματικό, οι αστάθμητοι παράγοντες. Υποπτεύομαι επίσης, ότι κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις (που είναι δύσκολο πάντως να αναλυθούν και να προσδιοριστούν με ακρίβεια ώστε να τύχουν άμεσης και συνειδητής εκμετάλλευσης) επιτυγχάνονται στα social media συνθήκες τέτοιας διαφάνειας όπου η ειλικρίνεια, η αμεσότητα ή το πάθος αυτού που εκπέμπει το μήνυμα, αποκτούν μια λάμψη και το εκτοξεύουν πολύ πιο μακριά και με πολύ μεγαλύτερη εμβέλεια απ' αυτήν που ο ίδιος ο αποστολέας θα μπορούσε να ελπίσει. Πρόκειται για κορυφαίες στιγμές στη λειτουργία των social media, που δικαιώνουν πέρα για πέρα τη λειτουργία τους, χωρίς να αποκλείω βέβαια και αντίστροφα παραδείγματα επιτυχούς χρησιμοποίησής τους με δόλιους σκοπούς και ενδεχομένως με επίσης λαμπρά αποτελέσματα.

* Εν κατακλείδι, ποια είναι η δύναμη του "like" σήμερα;

Χ.Κ.: Ενδιαφέρουσα ερώτηση, αλλλα δεν επιδέχεται εύκολη απάντηση.
Η δύναμη ενός "like" μπορεί να είναι τόσο ασήμαντη όσο και η δύναμη μιας συμβατικής χειραψίας στο δρόμο με κάποιο μακρινό γνωστό, που είναι απίθανο και ούτε και σ' ενδιαφέρει να τον ξανασυναντήσεις. Ή, πάλι, μπορεί να έχει τη δύναμη του φτερουγίσματος μιας πεταλούδας στο Πεκίνο που δημιουργεί σεισμό στον Αμαζόνιο και κάθετη πτώση των αξιών στο χρηματιστήριο της Φραγκφούρτης. Γιατί ένα ταπεινό "like", ενδέχεται να δημιουργήσει την κρίσιμη μόχλευση που θα απογειώσει ένα μήνυμα και θα πολλαπλασιάσει απρόσμενα την ταχύτητα και την ένταση της μετάδοσής του.


TVXS@GR