Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΦΑΣΙΣΜΟΥ

Η «ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΦΑΣΙΣΜΟΥ»
TOY ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΤΡΗ

[ΠΡΩΤΟΒΓΗΚΕ ΤΟ 1971 ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (Δ. ΕΥΡΩΠΗ) ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ (ΑΜΕΡΙΚΗ ΚΑΝΑΔΑ). ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΧΕ ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΕΙ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ]

ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΠΑΠΑΖΗΣ ΣΤΑ ΜΟΝΟΤΥΠΙΚΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΑ Φ. ΤΣΙΡΩΝΗ ΤΟΝ ΔΕΚΕΜΒΡΗ ΤΟΥ 1974.



Ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου ανήκει στα κορυφαία στελέχη της ελληνικής δημοσιογραφίας. Γόνος στρατιωτικής οικογένειας τριών γενεών, μεγάλωσε στην ατμόσφαιρα των δυο μεγάλων παγκόσμιων πολέμων. Από την εφηβική ηλικία έστρεψε τα ενδιαφέροντά του στα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα των μεσοπολέμων.

Τα πρώτα του ποιήματα και διηγήματα δείχνουν έντονη την αγάπη
προς τον απλό άνθρωπο, τον πολλαπλά καταπιεσμένο, καθώς και ένα δηκτικό σαρκασμό προς το μιλιταρισμό και την ξένη προστασία.

Ο Κάτρης πήρε μέρος στον πόλεμο 1940-1941 σαν απλός στρατιώτης, τραυματίσθηκε και παρασημοφορήθηκε.

Επαγγελματικά ασχολήθηκε μόνο με τη δημοσιογραφία. Πάνω από 30 χρόνια διετέλεσε πολιτικός συντάκτης, αρθρογράφος ή αρχισυντάκτης εφημερίδων. Στην περίοδο της ναζιστικής κατοχής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και δούλεψε στον παράνομο τύπο.

Για τις δημοκρατικές ιδέες του συνελήφθη κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου (1947) και επίπέντε χρόνια δοκίμασε όλες τις τρομερές εμπειρίες της Μακρονήσου.

Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21 Απριλίου 1967 διέφυγε στο εξωτερικό και εγκαταστάθηκεστις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου έγραψε το βιβλίο αυτό. Από το 1971 ως την Απελευθέρωση παρέμεινε στο Λονδίνο.


Digitized by 10uk1s

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το χρονικό της τελευταίας ελληνικής δεκαετίας (1960-1970), που πραγματεύεται αυτό το βιβλίο, μπορεί να θεωρηθεί σαν ένα κεφάλαιο των πολύ πιο μακρόχρονων, των σχεδόν συνεχών, εθνικών και κοινωνικοπολιτικών συγκρούσεων που διεξάγονται σε τούτη την πανάρχαιη και πανέμορφη γωνιά της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Μια εξήγηση για την πολυτάραχη ιστορία της Ελλάδας είναι ηιδιόμορφη γεωπολιτική της θέση.

Άλλοτε ήταν το σταυροδρόμι των δυο κόσμων, Ανατολής και Δύσεως. Σήμερα, με τις καινούργιες ιδεολογικές και στρατηγικές διαμορφώσεις, συνορεύει απόξηρά ή από θάλασσα και με τους τέσσερις κόσμους, τον δυτικό (Ιταλία, Τουρκία), τον ανατολικό(Βουλγαρία), τον ουδέτερο (Γιουγκοσλαβία, Αίγυπτος) και τον κινέζικο (Αλβανία).

Οπωσδήποτε, οι ρίζες των αντιθέσεων ξεκινάνε από την επαναστατική αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού (1821) και τη δημιουργία του ανεξάρτητου κράτους των Νεοελλήνων (1830).

Στον ενάμιση περίπου αιώνα ελεύθερου βίου, οι δυο κόσμοι που συγκρούονται φαίνονται μικροί. Αλλά το βαθύ περιεχόμενο της διαπάλης τους, εκτείνεται σε διαστάσεις παγκοσμιότητας. Είναι μια μικρογραφία της προαιώνιας και παντοτινής αντιθέσεως των δυνάμεων της προόδου και της συντηρήσης, για να μην πούμε των δυνάμεων του καλού και του κακού.



Στην περίπτωση της Ελλάδας και όχι μόνο της Ελλάδας, αντίπαλες δυνάμεις είναι: ηδημοκρατική πλειοψηφία του λαού που αγωνίζεται να λυτρωθεί από την κοινωνική καθυστέρηση, ν' αποχτήσει γνήσια εθνική ανεξαρτησία και να πραγματοποιήσει το δράμα μιας αναγεννήσης, μέσα στα πλαίσια της δημοκρατίας, της οικονομικής αναπτύξης και της πνευματικής ανόδου.

Στηνάλλη πλευρά του λόφου, υψώνει το φράγμα της, μια υπερσυντηρητική
ολιγαρχία, συνδεδεμένη με ξένα οικονομικά συμφέροντα και άρρηκτα εξαρτημένη από εναλλασσόμενες ξένες «Προστάτιδες Δυνάμεις».

Πολιτικά, η ολιγαρχία εκφράζεται από το εκάστοτε κόμμα της δεξιάς, αλλά ουσιαστικός ηγέτης της είναι η μοναρχία. Το ιδεολογικό της περίβλημα ποικίλλει κατά εποχές.

Παλιότερα ήταν η«Μεγάλη Ιδέα», που περιέκλειε το ανεδαφικό (και ιμπεριαλιστικό) όνειρο της ανασυστάσεως της βυζαντινής αυτοκρατορίας,
με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη...

Έπειτα ο αντιβενιζελισμός. Αργότερα ο αντικομμουνισμός. Πάντοτε όμως, γνήσια ιδεολογία της ολιγαρχίας ήταν και παραμένει, το μίσος κατά της δημοκρατίας και της προόδου.

Κατά την τελευταία δεκαετία, που εξιστορούμε, αναδύεται ανάγλυφο το σχήμα του ελληνικού κατεστημένου. Κορμός του, το τρίπτυχο της οικονομικής ολιγαρχίας, της μοναρχίας και της ξένης κηδεμονίας. Πολιτικό προσωπείο του, το κόμμα της εγγυημένης εθνικοφροσύνης. Και δυναμικός βραχίονας ο στρατός και τα σώματα ασφαλείας.

Στο προσκήνιο υπάρχει η νόμιμη κυβέρνηση, αλλάστο παρασκήνιο λειτουργεί η υπερκυβέρνηση. Πίσω ή μάλλον πάνω από το επίσημο κράτος, δρα το ανεπίσημο παραρκράτος. Οι νόμοι ψηφίζονται βάσει του Συντάγματος της χώρας, αλλά εφαρμόζονται ή δεν εφαρμόζονται, στο πλαίσιο ενός άγραφου υπερσυντάγματος.

Έτσι, πίσω από τη βιτρίνα μιας αναιμικής δημοκρατίας κυριαρχούν τα τρία «Υπέρ» οργανικά στοιχεία του κατεστημένου, απαραίτητα για να νοθεύουν τις εκλογές, να εκβράζουν δολοφόνους των υπεροχληρών αντιπάλων και δικαστές που θα καλύπτουν το έγκλημα, βασίλισσες και βασιλιάδες για να πρακτορεύουν ξένα συμφέροντα, ή συνταγματάρχες για να καταλύουν τους θεσμούς στις κρίσιμες ώρες.

Η διαδρομή της ιστορίας, εμφανίζει το ελληνικό κατεστημένο αδίστακτο και αδυσώπητο στην εφαρμογή της στρατηγικής του, που είναι η αδιαφιλονίκητη διατήρηση των λαβών της εξουσίας. Η κλιμάκωση των μεθόδων σταθμίζεται από την έκταση του αντιμετωπιζόμενου κινδύνου και από το«πράσινο φως» (ή και το κόκκινο ) που θα εκπέμψει η ξένη κηδεμονία.

Όταν η διαφθορά και η αστυνομική φοβία αποδείχνονται ανεπαρκή όπλα, κινητοποιείται η δύναμη του στρατού. Και όταν και η ιθαγενής ένοπλη βία είναι ανίσχυρη, τότε, κατόπιν εκκλήσεων ή και χωρίς εκκλήσεις, σπεύδει να βοηθήσει με στρατεύματα, η «Προστάτις Δύναμις» ή εγκαθιδρύεται καθεστώςδικτατορίας.

Στην τελευταία κατηγορία αντιστοιχεί το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.

Για την εξουδετέρωση και καθυπόταξη μιας γιγαντωμένης δημοκρατικής λαϊκής πλειοψηφίας, είχαν δοκιμαστεί όλα τα συνταγματικά και υπερσυνταγματικά όπλα. Αλχημιστικά εκλογικά συστήματα, χρήση λελογισμένης βίας (προ του 1960), απροκάλυπτη εκλογική βία και νοθεία το 1961, «εκπαραθύρωση» του νόμιμου πρωθυπουργού το 1965, αναρχικές εκδηλώσεις σκηνοθετημένες από την CIA, όλα είχαν χρησιμοποιηθεί και όλα είχαν αποδώσει αρνητικά αποτελέσματα.

Και προκειμένου «να είμαστε με τους χαμένους» (όπως ελέχθη στο Σταίητ Ντιπάρτμεντ) «προτιμότεροι οι στρατηγοί».

Βέβαια, έγινε μια απρόβλεπτη «αλλαγή φρουράς» και αντί των στρατηγών, την εξουσία νέμονται οι συνταγματάρχες. Σ' αυτή την ταχυδακτυλουργία,
ο ρόλος του στρατηγού Ζωιτάκη, του μετέπειτα Αντιβασιλέα, που μεταπήδησε την τελευταία στιγμή από τη μεγάλη Χούντα του Κωνσταντίνου στη μικρή Χούντα του Παπαδόπουλου, φωτίζει μια άγνωστη πτυχή του ελληνικού δράματος.

Και αν όχι τίποτε άλλο, μας αποκαλύπτει την ηθική ποιότητα των σωτήρων
και αναμορφωτών της κοινωνίας. Αλλά για τη μοίρα του ελληνικού λαού,
η ξαφνική αλλαγή δεν είχε καμιά σημασία. Οι Έλληνες, όπως όλοι οι λαοί,
δεν κάνουν εκλεκτική διάκριση των τυράννων. Απλώς αποστρέφονται την τυραννία.

Η τραγική ουσία ήταν η εισβολή του νεοφασισμού (για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκή χώρα, έπειτα άπο ένα τέταρτο αιώνα), που γύρισε τον τροχό της ιστορίας τριάντα χρόνια πίσω.

Στρατηγοί... Συνταγματάρχες. Τι σημασία μπορούσε να έχει η αλλαγή των ρόλων; Σκηνοθέτες και υποβολείς έμειναν οι ίδιοι. Και, φυσικά, όλα εκτυλίχτηκαν με τη νομοτελειακή ακρίβεια ελεγχόμενης θεομηνίας.

Η ολιγαρχία σταθεροποίησε και διηύρυνε τα προνόμιά της. Το ξένο αποικιακό κεφάλαιο εφόρμησε ακάθεκτο. Και το στρατιωτικό καθεστώς, επέδειξε αξιοθαύμαστη ατλαντική αλληλεγγύη, όταν, σ' ένα νεύμα της Τουρκίας
και του NATO, έσπευσε ν' αποσύρει τον ελληνικό στρατό από την Κύπρο
(1967).

Με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, συμπληρώνεται ένας δεκαετής κύκλος καταπνίξεων της λαϊκής κυριαρχίας. Ο κύκλος άρχισε με το εκλογικό πραξικόπημα του 1961, προχώρησε με τοβασιλικό πραξικόπημα του 1965 και κλείνει, προσωρινά, με τη δικτατορία του 1967.

Η ιστορική αυτή έρευνα, φωτίζει έντονα την οργανική αλληλοσύνδεση και αλληλοεξάρτηση του δεκαετούς τρίπτυχου των βιασμών της δημοκρατίας.
Οι ομοιότητες, άλλωστε, είναι ολοφάνερες:
- Και στα τρία εγχειρήματα, προβλήθηκε σαν δικαιολογία ο κομμουνιστικός κίνδυνος.
- Και τα τρία εκπορεύθηκαν από την παράταξη της δεξιάς.
- Και στα τρία χρησιμοποιήθηκε, είτε η δύναμη είτε η δυναμική απειλή του στρατού.
-Και στα τρία, ήταν δεδομένη η θετική συμπαράσταση του NATO και των αμερικανικών υπηρεσιών.

Ο στρατός, με τον κυριαρχικό ρόλο που διαδραμάτισε, ιδιαίτερα στην τελευταία πράξη της ελληνικής τραγωδίας, μας προσφέρει μια εφαρμοσμένη όψη του κρίσιμου προβλήματος που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες κοινωνίες σ' όλο τον κόσμο.

Εννοούμε το φαινόμενο της μεταπολεμικής αυτόνομης ισχύος των ενόπλων δυνάμεων. Η επίδραση του στρατού στη διαμόρφωση της πολιτικής των
κρατών και συνασπισμών, γίνεται κάθε μέρα αποφασιστικότερη.

Ο ψυχρός πόλεμος και ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών, οδήγησε μεν στη λεγόμενη «ισορροπία του τρόμου», αλλά παράλληλα, μετέτρεψε τους στρατούς σε ιερά τέρατα, που συνεχώς αποδεσμεύονται από τον έλεγχοτης πολιτικής εξουσίας.

Στην Ελλάδα του 1965, ένας πρωθυπουργός, με τεράστια λαϊκή ακτινοβολία διώχτηκε επειδή τόλμησε ν' αγγίξει το «ταμπού» των ενόπλων δυνάμεων.

Το ίδιο περίπου έχε ισυμβεί στην Τουρκία, στον Άγιο Δομίνικο, στη Βραζιλία και σε μια σειρά άλλες χώρες. Και κάποιο