Σύνδεση
Πρόσφατα Θέματα
Τροφοδοσία 
Παρόντες χρήστες
21 χρήστες είναι συνδεδεμένοι αυτήν την στιγμή:: 0 μέλη, 0 μη ορατοί και 21 επισκέπτες Κανένας
Περισσότεροι χρήστες υπό σύνδεση 151, στις Τρι 19 Νοε 2019, 12:57
Πάνος Σταθογιάννης
Radical30 World :: Περιεχόμενα :: κλικ > Το Blog/Forum Radical World - Περιεχόμενα :: ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ - ΓΝΩΜΕΣ - ΑΠΟΨΕΙΣ - ΚΡΙΣΕΙΣ :: Η "γωνιά" του Radical30
Σελίδα 1 από 1
Πάνος Σταθογιάννης
radical30 Τρι 18 Ιαν 2011, 12:25
ΑΝΤΕ, ΝΑ ΠΕΡΑΣΟΥΝ ΧΡΟΝΙΑ... (Ο Άκης Πάνου αντέχει ακόμα)
by Πάνος Σταθόγιαννης on Τρίτη, 18 Ιανουαρίου 2011 στις 10:24 π.μ.
Ανέκαθεν μου έκανε εντύπωση η αφ’ υψηλού επιφυλακτικότητα μεγάλου μέρους των διανοουμένων μας (των μονοδιάστατα δυτικόστροφων κυρίως) προς τους λαϊκούς δημιουργούς. Ίσως η αιτία να κρύβεται στο γεγονός ότι ενώ οι πρώτοι δημιουργούν στύβοντας το μυαλό τους, οι δεύτεροι ανοίγουν μ’ ένα σουγιαδάκι μια φλέβα τους κι αφήνουν να τρέξει στο χαρτί, στο πεντάγραμμο, στον καμβά το αίμα της καρδιάς τους. Δεν έχουν εντρυφήσει σε σχολές, ιδεολογίες, τάσεις, ρεύματα, και σ’ όλη τη μονομέρεια που αυτά επιβάλουν. Έτσι, αν τύχει να ’χουν το ‘‘χάρισμα’’, τότε με αυτό που βγαίνει από μέσα τους ταυτίζεται ένας ολόκληρος λαός, ο οποίος δεν πολυνοιάζεται για ιδιαιτερότητες, αποχρώσεις, διακυμάνσεις, ψειρολογήματα. Θέλει κάποιος να του πει, να του δείξει, να του τραγουδήσει το καίριο, το άμεσο, το καθημερινά επαναλαμβανόμενο της βιωτής του. Αυτό που κάποτε ονομάζαμε ‘‘τις χαρές και τις λύπες του’’, τους ‘‘καημούς και τους πόθους του’’ – φράσεις που τώρα αποφεύγουμε γιατί τις θεωρούμε ‘‘κλισέ’’, αλλά δεν ξέρουμε με τι να αντικαταστήσουμε την ακρίβειά τους.
Με τα παραπάνω δεν θέλω να πω τίποτε κακό για τους ανθρώπους της σκέψης, στη συνομοταξία των οποίων άλλωστε ανήκω. Την κοινωνικά απαραίτητη δουλειά τους διεκπεραιώνουν οι άνθρωποι, συχνά δε πολύ καλά, έστω και ως μεταπράτες. Ενοχλούμαι μόνο με τη σχεδόν περιφρονητική στάση κάποιων προς του Μακρυγιάννηδες, τους Ζωγράφους, τους Θεόφιλους, τους Χαλκιάδες, τους Καζαντζίδηδες, γιατί νομίζω ότι υποκρύπτει μια διάθεση απόλυτης οικειοποίησης (και, ως εκ τούτου, στενέματος) αυτού που ονομάζουμε καλλιτεχνική και πνευματική δημιουργία.
Δεν ξέρω – ίσως η εξήγηση να είναι πιο απλή. Να τους πειράζει η ευρύτητα της απήχησης (αλλά και η αντοχή στο χρόνο) που έχουν τα έργα κάποιων ‘‘αμόρφωτων΄΄, εν αντιθέσει με τα ‘‘πτερόεντα’’ δικά τους…
Τα ξανασκεφτόμουν αυτά τα πράγματα ανατρέχοντας στα πρακτικά της δίκης του Άκη Πάνου και στον τρόπο που στάθηκε απέναντί του ο πνευματικός κόσμος. Και δε μιλάω ασφαλώς για το, ούτως ή άλλως, κατακριτέο της πράξης του, αλλά για την απόπειρα να ριχτεί σκιά και στο τεράστιας καλλιτεχνικής σημασίας έργο του, συμπαρατασσόμενοι οι περισσότεροι (έστω και με τη σιωπή τους) με τα λόγια του συνηγόρου πολιτικής αγωγής Βασίλη Καπερνάρου στην αίθουσα του μικτού Ορκωτού Κακουργιοδικείου Καβάλας ‘‘Απαλλάξετε την κοινωνία απ’ αυτόν τον κύριο και τα παρωχημένα τραγούδια του…’’ και τη φράση ‘‘Δεν μπορεί η καλλιτεχνική του προσφορά να θεωρηθεί πολιτισμική προσφορά’’ στο σκεπτικό της απόφασης του δικαστηρίου.
Φυλλομετρώ τις παλιές εφημερίδες και με πιάνει το κεφάλι μου. Τι ‘‘λούμπεν στοιχείο’’, τι ‘‘χαρτοπαίκτης, χασικλής, αλητήριος’’, τι ‘‘μισογύνης και φασίστας’’… Φτάνοντας μάλιστα ως το σημείο να επιτίθενται και (εμμέσως πλην σαφώς) να απειλούν και τους ελάχιστους μάρτυρες υπεράσπισής του με μπηχτές του τύπου: ‘‘Μήπως αυτοί που θαύμαζαν τον μισογυνικό «κώδικα τιμής» του, που τον παίνευαν, που τον κανάκευαν, πρέπει να αναρωτηθούν στα κατάβαθα της ψυχής τους αν έχουν ευθύνες ηθικής αυτουργίας για το φονικό; Μήπως ο Άκης Πάνου προσπάθησε και προσπαθεί να μείνει πιστός στην εικόνα, στην «ταυτότητα» που τον βοήθησαν αυτοί να φτιάξει;’’
Κι εκείνος να λέει στο δικηγόρο του ‘‘Εγώ τον έχω δικάσει πριν από δαύτους ισόβια τον εαυτό μου, μην κουράζεσαι άδικα’’, ενώ ενώπιον του δικαστηρίου να στέκεται με το σιβυλλικό ‘‘Δεν μετανόησα, γιατί δεν εννόησα’’. Έτοιμος να πληρώσει για την πράξη του, αλλά τσακισμένος από την απόρριψη της πολιτισμικής του προσφοράς. Όχι ότι περίμενε να μειωθεί η ποινή του (τι να το κάνει αυτό; Ήξερε ότι ήταν βαριά άρρωστος κι ότι είχε φάει τα ψωμιά του), αλλά ακόμα και τότε δεν μπορούσε να χωνέψει το γεγονός ότι η ελληνική πολιτεία και τα επίσημα θέσμιά της ‘‘έπαιρναν μια γόμα και τον έσβηναν από τον πολιτισμό’’. Το έργο του ήθελε να υπερασπιστεί (που κάθισε και αυτό στο εδώλιο), γιατί τον εαυτό του τον είχε ήδη ξεγράψει. ‘‘Απ’ τους πολλούς εχθρούς μου που με μισούνε τόσο / μόνο τον εαυτό μου φοβάμαι αληθινά / αυτός μονάχα θέλει να με καταδικάσει / και για την ίδια πράξη να δικαστώ ξανά. / Ο πιο καλός μου φίλος κι ο πιο κακός εχθρός μου / είναι ο εαυτός μου…’’
Γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου του 1933 στην Καλλιθέα, μέλος πολύτεκνης φτωχής οικογένειας. ‘‘Εφτά νομά δυστυχισμέ / σ’ ένα δωμά φυλακισμέ / και με τα πάντα αηδιασμέ / πώς τα ’χεις έτσι μοιρασμέ / ντουνιά, ψευτοπολιτισμέ…’’, γράφει.
Παρατάει νωρίς το σχολείο (‘‘Θα είμαι σε όλη μου τη ζωή μαθητής’’) και για να ζήσει πουλάει κουλούρια και τσιγάρα, δουλεύει εδώ κι εκεί – σε εργοστάσιο παραγωγής βερνικιών, εργάτης λιθογραφείου, βοηθός μηχανικού. Ταυτόχρονα, από τα δεκατρία του κιόλας, παίζει τα Σαββατοκύριακα μπουζούκι και κιθάρα (τον έχει μυήσει στα έγχορδα ο μεγαλύτερος αδερφός του) σε διάφορες ταβέρνες, συνοδεύοντας τον Γιάννη Σταματίου, γνωστός στην πιάτσα περισσότερο ως ‘‘Σπόρος’’. Στο τέλος ο μικρός Θανασάκης βγάζει πιατάκι ‘‘για τους μερακλήδες που γουστάρισαν τα παιξίματά τους’’.
Φύση ανυπότακτη από γεννησιμιού του, δεν αντέχει κανενός είδους έλεγχο και εξουσία (ακόμα και την πατρική), έτσι στα δεκαεφτά του το σκάει από το σπίτι του, Για πού; Δεν ξέρει. Γεν τον νοιάζει. ‘‘Θα κλείσω τα μάτια, θ’ απλώσω τα χέρια, / μακριά από τη φτώχεια, μακριά από τη μιζέρια, / θα πάρω τη στράτα κι εγώ τη μεγάλη, / θα κλείσω τα μάτια και όπου με βγάλει’’.
Η μεγάλη στράτα τον έβγαλε στο κέντρο της λαϊκής μουσικής δημιουργίας ως αυθεντικό συνθέτη και στιχουργό. Πολλά από τα πάνω διακόσια τραγούδια που έγραψε είναι διαχρονικές δημιουργίες. Ερμηνευτές των τραγουδιών του οι πιο σπουδαίες φωνές – Στέλιος Καζαντζίδης, Στράτος Διονυσίου, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Βίκυ Μοσχολιού, Καίτη Γκραίη, Μαρινέλλα, Γιώργος Νταλάρας, Μανώλης Μητσιάς…
Με τη νύχτα τσακώνεται γρήγορα. Εγκαταλείπει τα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης το 1958, και μέχρι το θάνατό του εμφανίζεται μονάχα άλλες δύο φορές (το 1989 και το 1994) για δυο βδομάδες κάθε φορά.
Τσακώνεται με πολλούς από τους τραγουδιστές που έχει συνεργαστεί, γιατί πιστεύει ότι μόνη τους έγνοια είναι ‘‘να τα παίρνουν’’. Στις ύστερες δύο εμφανίσεις του στο πάλκο βάζει τους μουσικούς να κάθονται μπροστά και τους τραγουδιστές πίσω.
Τσακώνεται με τις εταιρίες δίσκων, γιατί θεωρεί (όχι αδίκως) ότι εκμεταλλεύονται τους δημιουργούς και διακόπτει κάθε σχέση μαζί τους.
Τσακώνεται και με την Αθήνα, την οποία εγκαταλείπει για να εγκατασταθεί το 1986 ‘‘επ’ ενοικίω σε ένα κατεδαφιστέο προσφυγικό που μπάζει νερά απ’ όλες τις μεριές’’.
Ιδιότροπος; Περιθωριακός; Γκρινιάρης; Ο ίδιος δηλώνει: ‘‘Είμαι αναρχικός με την πραγματική έννοια του όρου και όχι του βιτρινοθραύστη. Έχω δικό μου κόμμα, του οποίου είμαι ιδρυτής, αρχηγός και μόνος οπαδός. Προσπαθώ να βάλλω εναντίον του συστήματος με το μόνο μέσον που διαθέτω: τη συνεχώς διαμορφούμενη λογική μου’’. Ή, ειπωμένο με την εκπληκτική πρωτοτυπία του στίχου του: ‘‘Μαθημέ στις καουχί / άιντε φτου κι απ’ την αρχή / τις κουβέ και πειθαρχί / αδιόρθω αναρχί. / Δεν προσκύ ποτέ κανέ / λένε όχι, λέω ναι / στην κρεμά έχω ανέ / με κηδέ και ζωντανέ. / Τι με νοιά αν θα με φα / θα πεθά που θα πεθά / δεν τρομά ο μελλοθά / με σταυρό και Γολγοθά’’.
Τη 1η Αυγούστου το 1977 σκοτώνει τον Σωτήρη Γιαλαμά, αφού δεν καταφέρνει να τον πείσει να διακόψει την ερωτική του σχέση με την κόρη του. Καταδικάζεται σε ισόβια χωρίς ελαφρυντικά τον Μάρτιο του 1988. Πεθαίνει από καρκίνο στο πάγκρεας στις 7 Απριλίου του 2000. Ο δικηγόρος-εγκληματολόγος Διονύσης Χιόνης θα γράψει χαρακτηριστικά: ‘‘Ο καλλιτέχνης Άκης Πάνου ήταν σπουδαίος, ο άνθρωπος Αθανάσιος Δημητρίου Πάνου ήταν εξαιρετικά ιδιόρρυθμος και σίγουρα έσφαλε και εγκλημάτησε, η δε ποινή που του επέβαλε η κοινωνία μέσω του δικαστηρίου ήταν συζητήσιμη, ακριβώς γιατί αψήφησε τη σπουδαιότητα του έργου του’’.
Οι παραδοσιακοί λαϊκοί μουσικοί δρόμοι που ακολουθεί με αυστηρότητα και προσήλωση δεν αποπροσωποιούν το έργο του. Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει. Είναι τόσο ισχυρή η ιδιαιτερότητα που σφραγίζει κάθε του τραγούδι, ώστε από τις πρώτες κιόλας νότες να αναγνωρίζεται το ύφος του. Έτσι όπως από έναν μόνο στίχο καταλαβαίνει κανείς ότι κάποιο ποίημα ανήκει στον Σεφέρη, τον Ελύτη ή τον Καβάφη. Τα τόσο γνώριμα σε όλους μας ζεϊμπέκικα και τα χασάπικα έχουν τη φρεσκάδα του νεόκοπου, μοιάζουν σαν μόλις να ανακαλύφθηκαν από τον ίδιο. Αποδεικνύοντας μ’ αυτόν τον τρόπο αφ’ ενός τη συνθετική του ιδιοφυία και, αφ’ ετέρου, το πόσο καρποφόρα είναι η γαστέρα της λαϊκής μας παράδοσης.
Εκείνο που εκπλήσσει πάντως είναι η στιχουργική του δεινότητα. Ακρίβεια στο μέτρο και στον τονισμό, πλουραλισμός στη συλλαβική, πρωτότυπες ρίμες. Και συχνά κάποιοι απρόσμενοι στίχοι που υπερβαίνουν τη στιχουργία και απογειώνονται στο ποιητικό σύμπαν.
Πρόθεσή του να δει με μάτι καθαρό την κοινωνία και να την περιγράψει: ‘‘Περπατώ στις γειτονιές και μαζεύω τους καημούς / και με νότες-λυγμούς τι τραγούδι να γράψω; / Αν γελάσει η ζωή θα γελάσω κι εγώ, / όταν κλαίει η ζωή πώς μπορώ να μην κλάψω;’’
Αυστηρά κριτικός προς την κοινωνική αδικία, απορριπτικός προς τις κοινωνικές συμβάσεις, μάλλον απαισιόδοξος προς το μέλλον του ανθρώπου και της ανθρωπότητας. Δεν περιμένει τίποτα. Από πουθενά κι από κανέναν. Η πολιτική (με τους όρους που παίζεται, τουλάχιστον) – ένα παιχνίδι χειραγώγησης των ισχυρών. Ακόμα και η επιστήμη είναι ενταγμένη σε μια λογική καταστροφής. ‘‘Ιώδιο, καίσιο, στρόντιο, / το νέφος βαρύ κι υπερπόντιο, / δεν είναι τουφέκι, ακόντιο, / ιώδιο, καίσιο, στρόντιο. / Ιώδιο, στρόντιο, καίσιο, / το μέλλον του κόσμου απαίσιο, / καλοί και κακοί μες στο πλαίσιο, / ιώδιο, στρόντιο, καίσιο. / Το άμεσο τέλος ελπίδα μας, / κι εσύ αφροσύνη πυξίδα μας, / εσύ επιστήμη ελπίδα μας, / εμπόδια είμαστε, πήδα μας.’’
Κάποιες φορές δείχνει να οδηγείται σε διαπιστώσεις ‘‘υπαρξιακές’’. Στην ανουσιότητα (και γι’ αυτό – τραγικότητα) της ίδια της ζωής. ‘‘Άντε να περάσει η ώρα, / άντε να περάσει η μέρα, / άντε να περάσει η νύχτα / και να έρθει το πρωί. / Κράτα να περάσουν μέρες, / κράτα να περάσουν νύχτες, / κράτα να περάσουν χρόνια, / να περάσει η ζωή…’’. Ή, πάλι με τα δικά του τραχιά και χωρίς κανένα έλεος λόγια: ‘‘Η ζωή μου όλη μια ανοησία / κι η μοναδική μου η περιουσία. / Η ζωή μου όλη είναι μια θυσία / που σκοπό δεν έχει, ούτε σημασία. / Η ζωή μου όλη είναι ένα τσιγάρο / που δεν το γουστάρω κι όμως το φουμάρω, / κι όταν γίνει γόπα, κέρασμα στο Χάρο, / όταν έρθει η ώρα να τόνε τρακάρω.’’ Για να μας δώσει μια ματαιωμένη εικόνα της ζωής που θα επιθυμούσε (θα επιθυμούσαμε) με ένα λυρικό τετράστιχο γεμάτο ποιητική ένταση: ‘‘Μακάρι να ’ταν η ζωή μας πανηγύρι, / να ’ταν της πίκρας το ποτήρι αδειανό, / και των ονείρων το λευκό το τρεχαντήρι / να ’βρισκε δρόμο μέσα στον ωκεανό…’’
Στον κόσμο του ακόμα και ο έρωτας δεν αποτελεί παραμυθία. Είναι ο στιχουργός της απώλειας, της τελικής ρήξης, της θνησιγένειας ακόμα και του πιο παρηγορητικού (αν όχι ζωογόνου) των αισθημάτων. Αν και είναι ‘‘η πιο μεγάλη ώρα… η ώρα που ταιριάζει η αναπνοή σου / μαζί με τη δική μου αναπνοή’’, αν και πήρε ‘‘απ’ τα χέρια του νερό’’, ο Άκης Πάνου ξέρει ότι δεν αποτελεί τίποτε παραπάνω από ‘‘όνειρα με συντομία’’, ‘‘καινούργια τρικυμία’’, ‘‘παγίδα του καημού’’. Είναι αμέτρητα τα τραγούδια του για το τέλος του έρωτα, για το ψέμα που τον τρώει από μέσα σαν σαράκι, για το ξεθώριασμα και την φθορά του, για την αποχώρηση (εκείνου ή εκείνης), για τον επανεγκλεισμό στο μοιραίο και αδιαπέραστο κέλυφος της μοναξιάς. Το αποδέχεται αυτό το τέλος. Στωικά, αν και με πίκρα. Εκείνο που μοιάζει να τον τσακίζει είναι η γνώση ότι η όποια επιστροφή του έρωτα (παλιού ή καινούργιου) βρίσκει την ταλαιπωρημένη από διαψεύσεις καρδιά κλειστή: ‘‘Δεν κλαίω που φεύγεις, δεν κλαίω για τώρα / δεν κλαίω την ώρα του αποχωρισμού. / Κλαίω την ώρα του γυρισμού, / κλαίω την ώρα του σπαραγμού, / κλαίω για την ώρα που δε θα ’χω πια ψυχή να σου πω σ’ αγαπώ…’’
Ο Άκης Πάνου έφυγε μόνος του. Χωρίς να ζητάει και χωρίς να θέλει ‘‘τη συμπόνια κανενός’’.
Δεν μπορώ να συνεχίσω. Ο χώρος περιορισμένος κι αυτά που μου έρχονται στο μυαλό δεν έχουν τελειωμό. Είναι και κάτι που διάβασα σε μια ιστοσελίδα, το οποίο με μπλόκαρε: ‘‘Μίλα καλύτερα για τον Χάιντεγκερ, γράψε για τον Πλάτωνα, για όποιον διάολο θέλεις μίλα. Στο κάτω κάτω, η άγνοια και η τσαπατσουλιά σου μ’ αυτούς δε θα φανεί, παρά μόνο σε κάτι λίγους επαΐοντες. Για τον Άκη Πάνου γράψε μόνο αυτό: είναι σε κάθε τζούρα καπνό που έχεις ρουφήξει μέχρι σήμερα και σε όσες θα τραβήξεις ακόμα. Κι όποιος κατάλαβε, κατάλαβε…’’
(Πάνος Σταθόγιαννης, ‘‘ΠΕΡΙΣΤΥΛΟΝ’’, περιοδική έκδοση του Π.Ο.Υ. Υπουργείου Πολιτισμού, τεύχος 05.)
Dimitris Vardavas
Σε λατρεύω φίλε Πάνο, κυρίως και πρώτα για αυτό που αναδύεις σαν άνθρωπος και μετά για το μοναδικό και "σέρτικο" ταλέντο σου....
Facebook © 2011
by Πάνος Σταθόγιαννης on Τρίτη, 18 Ιανουαρίου 2011 στις 10:24 π.μ.
Ανέκαθεν μου έκανε εντύπωση η αφ’ υψηλού επιφυλακτικότητα μεγάλου μέρους των διανοουμένων μας (των μονοδιάστατα δυτικόστροφων κυρίως) προς τους λαϊκούς δημιουργούς. Ίσως η αιτία να κρύβεται στο γεγονός ότι ενώ οι πρώτοι δημιουργούν στύβοντας το μυαλό τους, οι δεύτεροι ανοίγουν μ’ ένα σουγιαδάκι μια φλέβα τους κι αφήνουν να τρέξει στο χαρτί, στο πεντάγραμμο, στον καμβά το αίμα της καρδιάς τους. Δεν έχουν εντρυφήσει σε σχολές, ιδεολογίες, τάσεις, ρεύματα, και σ’ όλη τη μονομέρεια που αυτά επιβάλουν. Έτσι, αν τύχει να ’χουν το ‘‘χάρισμα’’, τότε με αυτό που βγαίνει από μέσα τους ταυτίζεται ένας ολόκληρος λαός, ο οποίος δεν πολυνοιάζεται για ιδιαιτερότητες, αποχρώσεις, διακυμάνσεις, ψειρολογήματα. Θέλει κάποιος να του πει, να του δείξει, να του τραγουδήσει το καίριο, το άμεσο, το καθημερινά επαναλαμβανόμενο της βιωτής του. Αυτό που κάποτε ονομάζαμε ‘‘τις χαρές και τις λύπες του’’, τους ‘‘καημούς και τους πόθους του’’ – φράσεις που τώρα αποφεύγουμε γιατί τις θεωρούμε ‘‘κλισέ’’, αλλά δεν ξέρουμε με τι να αντικαταστήσουμε την ακρίβειά τους.
Με τα παραπάνω δεν θέλω να πω τίποτε κακό για τους ανθρώπους της σκέψης, στη συνομοταξία των οποίων άλλωστε ανήκω. Την κοινωνικά απαραίτητη δουλειά τους διεκπεραιώνουν οι άνθρωποι, συχνά δε πολύ καλά, έστω και ως μεταπράτες. Ενοχλούμαι μόνο με τη σχεδόν περιφρονητική στάση κάποιων προς του Μακρυγιάννηδες, τους Ζωγράφους, τους Θεόφιλους, τους Χαλκιάδες, τους Καζαντζίδηδες, γιατί νομίζω ότι υποκρύπτει μια διάθεση απόλυτης οικειοποίησης (και, ως εκ τούτου, στενέματος) αυτού που ονομάζουμε καλλιτεχνική και πνευματική δημιουργία.
Δεν ξέρω – ίσως η εξήγηση να είναι πιο απλή. Να τους πειράζει η ευρύτητα της απήχησης (αλλά και η αντοχή στο χρόνο) που έχουν τα έργα κάποιων ‘‘αμόρφωτων΄΄, εν αντιθέσει με τα ‘‘πτερόεντα’’ δικά τους…
Τα ξανασκεφτόμουν αυτά τα πράγματα ανατρέχοντας στα πρακτικά της δίκης του Άκη Πάνου και στον τρόπο που στάθηκε απέναντί του ο πνευματικός κόσμος. Και δε μιλάω ασφαλώς για το, ούτως ή άλλως, κατακριτέο της πράξης του, αλλά για την απόπειρα να ριχτεί σκιά και στο τεράστιας καλλιτεχνικής σημασίας έργο του, συμπαρατασσόμενοι οι περισσότεροι (έστω και με τη σιωπή τους) με τα λόγια του συνηγόρου πολιτικής αγωγής Βασίλη Καπερνάρου στην αίθουσα του μικτού Ορκωτού Κακουργιοδικείου Καβάλας ‘‘Απαλλάξετε την κοινωνία απ’ αυτόν τον κύριο και τα παρωχημένα τραγούδια του…’’ και τη φράση ‘‘Δεν μπορεί η καλλιτεχνική του προσφορά να θεωρηθεί πολιτισμική προσφορά’’ στο σκεπτικό της απόφασης του δικαστηρίου.
Φυλλομετρώ τις παλιές εφημερίδες και με πιάνει το κεφάλι μου. Τι ‘‘λούμπεν στοιχείο’’, τι ‘‘χαρτοπαίκτης, χασικλής, αλητήριος’’, τι ‘‘μισογύνης και φασίστας’’… Φτάνοντας μάλιστα ως το σημείο να επιτίθενται και (εμμέσως πλην σαφώς) να απειλούν και τους ελάχιστους μάρτυρες υπεράσπισής του με μπηχτές του τύπου: ‘‘Μήπως αυτοί που θαύμαζαν τον μισογυνικό «κώδικα τιμής» του, που τον παίνευαν, που τον κανάκευαν, πρέπει να αναρωτηθούν στα κατάβαθα της ψυχής τους αν έχουν ευθύνες ηθικής αυτουργίας για το φονικό; Μήπως ο Άκης Πάνου προσπάθησε και προσπαθεί να μείνει πιστός στην εικόνα, στην «ταυτότητα» που τον βοήθησαν αυτοί να φτιάξει;’’
Κι εκείνος να λέει στο δικηγόρο του ‘‘Εγώ τον έχω δικάσει πριν από δαύτους ισόβια τον εαυτό μου, μην κουράζεσαι άδικα’’, ενώ ενώπιον του δικαστηρίου να στέκεται με το σιβυλλικό ‘‘Δεν μετανόησα, γιατί δεν εννόησα’’. Έτοιμος να πληρώσει για την πράξη του, αλλά τσακισμένος από την απόρριψη της πολιτισμικής του προσφοράς. Όχι ότι περίμενε να μειωθεί η ποινή του (τι να το κάνει αυτό; Ήξερε ότι ήταν βαριά άρρωστος κι ότι είχε φάει τα ψωμιά του), αλλά ακόμα και τότε δεν μπορούσε να χωνέψει το γεγονός ότι η ελληνική πολιτεία και τα επίσημα θέσμιά της ‘‘έπαιρναν μια γόμα και τον έσβηναν από τον πολιτισμό’’. Το έργο του ήθελε να υπερασπιστεί (που κάθισε και αυτό στο εδώλιο), γιατί τον εαυτό του τον είχε ήδη ξεγράψει. ‘‘Απ’ τους πολλούς εχθρούς μου που με μισούνε τόσο / μόνο τον εαυτό μου φοβάμαι αληθινά / αυτός μονάχα θέλει να με καταδικάσει / και για την ίδια πράξη να δικαστώ ξανά. / Ο πιο καλός μου φίλος κι ο πιο κακός εχθρός μου / είναι ο εαυτός μου…’’
Γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου του 1933 στην Καλλιθέα, μέλος πολύτεκνης φτωχής οικογένειας. ‘‘Εφτά νομά δυστυχισμέ / σ’ ένα δωμά φυλακισμέ / και με τα πάντα αηδιασμέ / πώς τα ’χεις έτσι μοιρασμέ / ντουνιά, ψευτοπολιτισμέ…’’, γράφει.
Παρατάει νωρίς το σχολείο (‘‘Θα είμαι σε όλη μου τη ζωή μαθητής’’) και για να ζήσει πουλάει κουλούρια και τσιγάρα, δουλεύει εδώ κι εκεί – σε εργοστάσιο παραγωγής βερνικιών, εργάτης λιθογραφείου, βοηθός μηχανικού. Ταυτόχρονα, από τα δεκατρία του κιόλας, παίζει τα Σαββατοκύριακα μπουζούκι και κιθάρα (τον έχει μυήσει στα έγχορδα ο μεγαλύτερος αδερφός του) σε διάφορες ταβέρνες, συνοδεύοντας τον Γιάννη Σταματίου, γνωστός στην πιάτσα περισσότερο ως ‘‘Σπόρος’’. Στο τέλος ο μικρός Θανασάκης βγάζει πιατάκι ‘‘για τους μερακλήδες που γουστάρισαν τα παιξίματά τους’’.
Φύση ανυπότακτη από γεννησιμιού του, δεν αντέχει κανενός είδους έλεγχο και εξουσία (ακόμα και την πατρική), έτσι στα δεκαεφτά του το σκάει από το σπίτι του, Για πού; Δεν ξέρει. Γεν τον νοιάζει. ‘‘Θα κλείσω τα μάτια, θ’ απλώσω τα χέρια, / μακριά από τη φτώχεια, μακριά από τη μιζέρια, / θα πάρω τη στράτα κι εγώ τη μεγάλη, / θα κλείσω τα μάτια και όπου με βγάλει’’.
Η μεγάλη στράτα τον έβγαλε στο κέντρο της λαϊκής μουσικής δημιουργίας ως αυθεντικό συνθέτη και στιχουργό. Πολλά από τα πάνω διακόσια τραγούδια που έγραψε είναι διαχρονικές δημιουργίες. Ερμηνευτές των τραγουδιών του οι πιο σπουδαίες φωνές – Στέλιος Καζαντζίδης, Στράτος Διονυσίου, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Βίκυ Μοσχολιού, Καίτη Γκραίη, Μαρινέλλα, Γιώργος Νταλάρας, Μανώλης Μητσιάς…
Με τη νύχτα τσακώνεται γρήγορα. Εγκαταλείπει τα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης το 1958, και μέχρι το θάνατό του εμφανίζεται μονάχα άλλες δύο φορές (το 1989 και το 1994) για δυο βδομάδες κάθε φορά.
Τσακώνεται με πολλούς από τους τραγουδιστές που έχει συνεργαστεί, γιατί πιστεύει ότι μόνη τους έγνοια είναι ‘‘να τα παίρνουν’’. Στις ύστερες δύο εμφανίσεις του στο πάλκο βάζει τους μουσικούς να κάθονται μπροστά και τους τραγουδιστές πίσω.
Τσακώνεται με τις εταιρίες δίσκων, γιατί θεωρεί (όχι αδίκως) ότι εκμεταλλεύονται τους δημιουργούς και διακόπτει κάθε σχέση μαζί τους.
Τσακώνεται και με την Αθήνα, την οποία εγκαταλείπει για να εγκατασταθεί το 1986 ‘‘επ’ ενοικίω σε ένα κατεδαφιστέο προσφυγικό που μπάζει νερά απ’ όλες τις μεριές’’.
Ιδιότροπος; Περιθωριακός; Γκρινιάρης; Ο ίδιος δηλώνει: ‘‘Είμαι αναρχικός με την πραγματική έννοια του όρου και όχι του βιτρινοθραύστη. Έχω δικό μου κόμμα, του οποίου είμαι ιδρυτής, αρχηγός και μόνος οπαδός. Προσπαθώ να βάλλω εναντίον του συστήματος με το μόνο μέσον που διαθέτω: τη συνεχώς διαμορφούμενη λογική μου’’. Ή, ειπωμένο με την εκπληκτική πρωτοτυπία του στίχου του: ‘‘Μαθημέ στις καουχί / άιντε φτου κι απ’ την αρχή / τις κουβέ και πειθαρχί / αδιόρθω αναρχί. / Δεν προσκύ ποτέ κανέ / λένε όχι, λέω ναι / στην κρεμά έχω ανέ / με κηδέ και ζωντανέ. / Τι με νοιά αν θα με φα / θα πεθά που θα πεθά / δεν τρομά ο μελλοθά / με σταυρό και Γολγοθά’’.
Τη 1η Αυγούστου το 1977 σκοτώνει τον Σωτήρη Γιαλαμά, αφού δεν καταφέρνει να τον πείσει να διακόψει την ερωτική του σχέση με την κόρη του. Καταδικάζεται σε ισόβια χωρίς ελαφρυντικά τον Μάρτιο του 1988. Πεθαίνει από καρκίνο στο πάγκρεας στις 7 Απριλίου του 2000. Ο δικηγόρος-εγκληματολόγος Διονύσης Χιόνης θα γράψει χαρακτηριστικά: ‘‘Ο καλλιτέχνης Άκης Πάνου ήταν σπουδαίος, ο άνθρωπος Αθανάσιος Δημητρίου Πάνου ήταν εξαιρετικά ιδιόρρυθμος και σίγουρα έσφαλε και εγκλημάτησε, η δε ποινή που του επέβαλε η κοινωνία μέσω του δικαστηρίου ήταν συζητήσιμη, ακριβώς γιατί αψήφησε τη σπουδαιότητα του έργου του’’.
Οι παραδοσιακοί λαϊκοί μουσικοί δρόμοι που ακολουθεί με αυστηρότητα και προσήλωση δεν αποπροσωποιούν το έργο του. Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει. Είναι τόσο ισχυρή η ιδιαιτερότητα που σφραγίζει κάθε του τραγούδι, ώστε από τις πρώτες κιόλας νότες να αναγνωρίζεται το ύφος του. Έτσι όπως από έναν μόνο στίχο καταλαβαίνει κανείς ότι κάποιο ποίημα ανήκει στον Σεφέρη, τον Ελύτη ή τον Καβάφη. Τα τόσο γνώριμα σε όλους μας ζεϊμπέκικα και τα χασάπικα έχουν τη φρεσκάδα του νεόκοπου, μοιάζουν σαν μόλις να ανακαλύφθηκαν από τον ίδιο. Αποδεικνύοντας μ’ αυτόν τον τρόπο αφ’ ενός τη συνθετική του ιδιοφυία και, αφ’ ετέρου, το πόσο καρποφόρα είναι η γαστέρα της λαϊκής μας παράδοσης.
Εκείνο που εκπλήσσει πάντως είναι η στιχουργική του δεινότητα. Ακρίβεια στο μέτρο και στον τονισμό, πλουραλισμός στη συλλαβική, πρωτότυπες ρίμες. Και συχνά κάποιοι απρόσμενοι στίχοι που υπερβαίνουν τη στιχουργία και απογειώνονται στο ποιητικό σύμπαν.
Πρόθεσή του να δει με μάτι καθαρό την κοινωνία και να την περιγράψει: ‘‘Περπατώ στις γειτονιές και μαζεύω τους καημούς / και με νότες-λυγμούς τι τραγούδι να γράψω; / Αν γελάσει η ζωή θα γελάσω κι εγώ, / όταν κλαίει η ζωή πώς μπορώ να μην κλάψω;’’
Αυστηρά κριτικός προς την κοινωνική αδικία, απορριπτικός προς τις κοινωνικές συμβάσεις, μάλλον απαισιόδοξος προς το μέλλον του ανθρώπου και της ανθρωπότητας. Δεν περιμένει τίποτα. Από πουθενά κι από κανέναν. Η πολιτική (με τους όρους που παίζεται, τουλάχιστον) – ένα παιχνίδι χειραγώγησης των ισχυρών. Ακόμα και η επιστήμη είναι ενταγμένη σε μια λογική καταστροφής. ‘‘Ιώδιο, καίσιο, στρόντιο, / το νέφος βαρύ κι υπερπόντιο, / δεν είναι τουφέκι, ακόντιο, / ιώδιο, καίσιο, στρόντιο. / Ιώδιο, στρόντιο, καίσιο, / το μέλλον του κόσμου απαίσιο, / καλοί και κακοί μες στο πλαίσιο, / ιώδιο, στρόντιο, καίσιο. / Το άμεσο τέλος ελπίδα μας, / κι εσύ αφροσύνη πυξίδα μας, / εσύ επιστήμη ελπίδα μας, / εμπόδια είμαστε, πήδα μας.’’
Κάποιες φορές δείχνει να οδηγείται σε διαπιστώσεις ‘‘υπαρξιακές’’. Στην ανουσιότητα (και γι’ αυτό – τραγικότητα) της ίδια της ζωής. ‘‘Άντε να περάσει η ώρα, / άντε να περάσει η μέρα, / άντε να περάσει η νύχτα / και να έρθει το πρωί. / Κράτα να περάσουν μέρες, / κράτα να περάσουν νύχτες, / κράτα να περάσουν χρόνια, / να περάσει η ζωή…’’. Ή, πάλι με τα δικά του τραχιά και χωρίς κανένα έλεος λόγια: ‘‘Η ζωή μου όλη μια ανοησία / κι η μοναδική μου η περιουσία. / Η ζωή μου όλη είναι μια θυσία / που σκοπό δεν έχει, ούτε σημασία. / Η ζωή μου όλη είναι ένα τσιγάρο / που δεν το γουστάρω κι όμως το φουμάρω, / κι όταν γίνει γόπα, κέρασμα στο Χάρο, / όταν έρθει η ώρα να τόνε τρακάρω.’’ Για να μας δώσει μια ματαιωμένη εικόνα της ζωής που θα επιθυμούσε (θα επιθυμούσαμε) με ένα λυρικό τετράστιχο γεμάτο ποιητική ένταση: ‘‘Μακάρι να ’ταν η ζωή μας πανηγύρι, / να ’ταν της πίκρας το ποτήρι αδειανό, / και των ονείρων το λευκό το τρεχαντήρι / να ’βρισκε δρόμο μέσα στον ωκεανό…’’
Στον κόσμο του ακόμα και ο έρωτας δεν αποτελεί παραμυθία. Είναι ο στιχουργός της απώλειας, της τελικής ρήξης, της θνησιγένειας ακόμα και του πιο παρηγορητικού (αν όχι ζωογόνου) των αισθημάτων. Αν και είναι ‘‘η πιο μεγάλη ώρα… η ώρα που ταιριάζει η αναπνοή σου / μαζί με τη δική μου αναπνοή’’, αν και πήρε ‘‘απ’ τα χέρια του νερό’’, ο Άκης Πάνου ξέρει ότι δεν αποτελεί τίποτε παραπάνω από ‘‘όνειρα με συντομία’’, ‘‘καινούργια τρικυμία’’, ‘‘παγίδα του καημού’’. Είναι αμέτρητα τα τραγούδια του για το τέλος του έρωτα, για το ψέμα που τον τρώει από μέσα σαν σαράκι, για το ξεθώριασμα και την φθορά του, για την αποχώρηση (εκείνου ή εκείνης), για τον επανεγκλεισμό στο μοιραίο και αδιαπέραστο κέλυφος της μοναξιάς. Το αποδέχεται αυτό το τέλος. Στωικά, αν και με πίκρα. Εκείνο που μοιάζει να τον τσακίζει είναι η γνώση ότι η όποια επιστροφή του έρωτα (παλιού ή καινούργιου) βρίσκει την ταλαιπωρημένη από διαψεύσεις καρδιά κλειστή: ‘‘Δεν κλαίω που φεύγεις, δεν κλαίω για τώρα / δεν κλαίω την ώρα του αποχωρισμού. / Κλαίω την ώρα του γυρισμού, / κλαίω την ώρα του σπαραγμού, / κλαίω για την ώρα που δε θα ’χω πια ψυχή να σου πω σ’ αγαπώ…’’
Ο Άκης Πάνου έφυγε μόνος του. Χωρίς να ζητάει και χωρίς να θέλει ‘‘τη συμπόνια κανενός’’.
Δεν μπορώ να συνεχίσω. Ο χώρος περιορισμένος κι αυτά που μου έρχονται στο μυαλό δεν έχουν τελειωμό. Είναι και κάτι που διάβασα σε μια ιστοσελίδα, το οποίο με μπλόκαρε: ‘‘Μίλα καλύτερα για τον Χάιντεγκερ, γράψε για τον Πλάτωνα, για όποιον διάολο θέλεις μίλα. Στο κάτω κάτω, η άγνοια και η τσαπατσουλιά σου μ’ αυτούς δε θα φανεί, παρά μόνο σε κάτι λίγους επαΐοντες. Για τον Άκη Πάνου γράψε μόνο αυτό: είναι σε κάθε τζούρα καπνό που έχεις ρουφήξει μέχρι σήμερα και σε όσες θα τραβήξεις ακόμα. Κι όποιος κατάλαβε, κατάλαβε…’’
(Πάνος Σταθόγιαννης, ‘‘ΠΕΡΙΣΤΥΛΟΝ’’, περιοδική έκδοση του Π.Ο.Υ. Υπουργείου Πολιτισμού, τεύχος 05.)
Dimitris Vardavas
Σε λατρεύω φίλε Πάνο, κυρίως και πρώτα για αυτό που αναδύεις σαν άνθρωπος και μετά για το μοναδικό και "σέρτικο" ταλέντο σου....
Facebook © 2011
radical30- Admin
- Εγγραφή : 28/09/2009
Δημοσιεύσεις : 3499
Τόπος : Πόρτο Ράφτη
Ηλικία : 93 -
Παρόμοια θέματαRadical30 World :: Περιεχόμενα :: κλικ > Το Blog/Forum Radical World - Περιεχόμενα :: ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ - ΓΝΩΜΕΣ - ΑΠΟΨΕΙΣ - ΚΡΙΣΕΙΣ :: Η "γωνιά" του Radical30
Σελίδα 1 από 1
Δικαιώματα σας στην κατηγορία αυτή
Δεν μπορείτε να απαντήσετε στα Θέματα αυτής της Δ.Συζήτησης
» Forsaken-2015 ******
» The First Grader *******
» Περί των "Κοινών Αγαθών"
» Ο δικός μου "χιονάνθρωπος"
» Δημήτρης Βαρδαβάς
» Η "Νονά"