ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ

A, ρε Γκοτζαμάνη, τον έφαγες τον ανθρωπάκο.
Του Χαΐμ Πολίτη

Θεσσαλονίκη, χειμώνας του 1980. Εμείς — μια παρέα μουσάτοι, μακρυμάλληδες, αμπεχωνοφόροι φοιτητές — έχουμε πάψει να ξημεροβραδιαζόμαστε στις ταβέρνες (και κάποιες φορές, Σάββατα, κυρίως στις ντισκοτέκ που φθίνουν πια) και προτιμούμε τα νέα σημεία διασκέδασης της πόλης, όπως το Time Out ή το Φλου.

Το ουίσκυ αντικαθιστά τη ρετσίνα και ο Θεοδωράκης και η νεοκυματική κιθάρα, που βασίλευε στο «Λιόγερμα», μένουν στην άκρη, παραμερίζουν, κάνοντας χώρο στα πλατώ των μπαρ που ξεφυτρώνουν για τις μουσικές των Doors, των διαχρονικών Stones, της Pattie Smith, της Jonnie Mitchel
ή του πανκ που δειλά τότε ξεκινούσε ν’ ακούγεται.

Έμενα τότε σ’ ένα σπίτι, στην πολύ στενή οδό Θεαγένους Χαρίση, εκεί που αγγίζαμε σχεδόν τους απέναντι ενοίκους, τα μπουγέλα μας πάντως, έφταναν εύκολα στα μπαλκόνια τους (το ίδιο συνέβαινε και στα δικά μας), ιδίως κατά τη θερινή περίοδο των εξετάσεων τις μεταμεσονύχτιες ώρες της μελέτης.

Βγαίνοντας απ’ την πόρτα της πολυκατοικίας αριστερά, έπεφτες στην οδό Αετορράχης — στην άλλη πλευρά ήταν η Μπιζανίου (και οι δύο δρόμοι ευτύχησαν να γίνουν γνωστοί στο πανελλήνιο απ΄το κομμάτι του Σαββόπουλου που βρίσκεται στο δίσκο του του ’83 «Τραπεζάκια έξω», τότε που ο αγαπημένος μας Νιόνιος διήνυε τη νεοορθόδοξη περίοδό του και μας ξεσήκωνε στο παλαί ντε σπορ, χορεύοντας με την Άσπα του, αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία).

Ανεβαίνοντας την Αετορράχης συναντούσες την περίφημη φοιτητική ταβέρνα του Παγουλάτου, εκεί που γράψαμε πολλές ώρες στα πρώτα χρόνια μας στη Θεσσαλονίκη, στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και τραγουδήσαμε μεγάλο μέρος του Θεοδωρακικού και λοιπού επαναστατικού ρεπερτορίου, αλλά πια δεν πατούσαμε — η ρετσίνα του μας φαινόταν πολύ άνοστη μπροστά στο «Γιαννάκη τον περιπατητή».

Είχαμε αφήσει το «άγαλμα» του Πλέσσα απ΄τον ώμο στο δρόμο και προχωρήσαμε προς την Προξένου Κορομηλά και τα γύρω στενά.

Δίπλα, σχεδόν, απ΄ τον Παγουλάτο βρισκόταν ένα κουτούκι, ένα πολύ μικρό μαγαζί με 5-6 τραπέζια σε μια σειρά, νομίζω, και στον ίδιο χώρο η κουζίνα και τα βαρέλια με τα κρασιά. Ο χώρος έμοιαζε «ακατάλληλος δι΄ ανηλίκους», όχι λόγω της αφόρητης τσίκνας απ΄τα τηγάνια που συνηπήρχαν με τους πελάτες —αυτήν την είχαμε συνηθίσει και αλλού— αλλά γιατί οι θαμώνες ουδεμία σχέση είχαν με φοιτητικό θορυβώδη συρφετό.

Άνθρωποι μεγάλοι, με τα κουστουμάκια τους, άνω των πενήντα, γέροι μας φαίνονταν τότε, και μόνον άντρες, που μιλούσαν χαμηλόφωνα. Τίποτε δεν ακουγόταν έξω απ΄την πόρτα σε αντίθεση με τον διπλανό πολύβουο Παγουλάτο, στον οποίο το «εκατό» ήταν συχνός «πελάτης», λόγω διατάραξης της κοινής ησυχίας των περιοίκων.

Το όνομα του μαγαζιού, «Κόκκινος», μας δελέαζε επανειλημμένως να μπούμε, έστω κι αν οφείλονταν στο χρώμα της κόμης του ιδιοκτήτη και όχι στην πολιτική του τοποθέτηση. Αλλά πώς να μπεις εκεί, όπου το μόνο που ακούγονταν ήταν καμιά καντάδα απ΄τους, πράγματι, καλλίφωνους βαρελόφρονες μεσήλικες;

Τέλος πάντων, ένα βράδυ —θυμάμαι φύσαγε διαολεμένα και η κάθοδος στο κέντρο με τις μηχανές μάς φαινόταν οδυνηρή— αποφασίσαμε να διαβούμε την ξύλινη πόρτα και να πιάσουμε στασίδι σ’ ένα άδειο τραπέζι. Μας δέχθηκαν με επιφωνήματα χαράς, μπορώ να ομολογήσω, δεν ξέρω αν κανείς άλλος, σαν και του λόγου μας, είχε επιχειρήσει να καθήσει εκεί.

Η βραδιά εξελίχθηκε υπέροχα. Άρχισαν να μας κερνούνε και οι «μισές» πηγαινοέρχονταν με τα πιάτα που άδειαζαν εν ριπή οφθαλμού. Τα τραγούδια εναλλασσονταν με «πονηρά» ανέκδοτα και ενσωματωθήκαμε απολύτως με όλον το «άλλο κόσμο». Εμείς, γιατί, επιτέλους, νομίζαμε ότι διαβήκαμε το άβατο κι Αυτοί, γιατί ανανεώσαμε με τη νιότη μας, τη γεροντίστικη συντροφιά τους. Όλοι γίναμε μια παρέα. Όλοι;

Όλοι, εκτός από έναν ξερακιανό, μαυριδερό γερασμένο άντρα που καθόταν μόνος σ’ ένα τραπέζι με μια «μισή» κι ένα πιάτο, που όταν άδειαζαν ο Κόκκινος ξαναγέμιζε περιφρονητικά, χωρίς να τον κοιτάζει και τ’ άφηνε στη γωνία του τραπεζιού του. Κανείς δεν του μίλαγε, σε κανέναν δε μίλαγε. Δε ρωτήσαμε ποιος ήταν, δε μας έκοφτε. Εμείς περνούσαμε ωραία.

Δε θυμάμαι τι ώρα είχε πάει, ετοιμαζόμασταν να φύγουμε, ο Κόκκινος μάζευε τα άδεια πιάτα και σκούπιζε τα τραπέζια και το πάτωμα. Μια τελευταία γύρα, ακόμη. Σηκώθηκε ένας καλοσυνάτος και ευγενής γέροντας να μας ευχηθεί «στην υγειά σας, παιδιά», και μετά, γυρίζoντας απότομα, απευθύνεται στον μοναχικό άντρα του τραπεζιού της γωνίας, ουρλιάζοντας σχεδόν:

«Α, ρε Γκοτζαμάνη, τον έφαγες τον ανθρωπάκο!».


|tvxsteam tvxs.gr
Dim/Art



========================



"Ταξίδια στο χρόνο"
Πάνος Τριγάζης*
,
Την Κυριακή 14 Απριλίου 1963, ο Λαμπράκης έφθανε στο Λονδίνο, ύστερα από πορεία 4 ημερών από την πυρηνική βάση του Ολντερμάστον της Αγγλίας (80 χιλιόμετρα).

Να ένα απόσπασμα από το προσωπικό του ημερολόγιο:

«Το πανό με τις λέξεις GRΕΕCΕ-ΕΛΛΑΣ κρατώ σ' όλη την πορεία της 4ης μέρας με τον βουλευτή Λεων. Κύρκο. Όταν φτάσαμε στο άγαλμα του Λόρδου Βύρωνα, ο Γλέζος είχε την έμπνευση να πάμε όλοι μας (σταματώντας 2 λεπτά από την πορεία) και να ψάλλουμε τον Εθνικό Ύμνο. Πράγματι πήγαμε και τον τραγουδήσαμε 2 φορές τον Ύμνο...»

Όπως έχω γράψει στο πρόσφατο βιβλίο μου «Ο Λαμπράκης και το Κίνημα Ειρήνης», πορείες ειρήνης σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης είχε καθιερωθεί να γίνονται την ημέρα του Πάσχα των Καθολικών, με πιο γνωστή στην Ελλάδα την πορεία του Βρετανικού κινήματος CND (Campaign for Nuclear Disarmament) από την πυρηνική βάση του Ολντερμάστον στο Λονδίνο, η οποία είχε αρχίσει να γίνεται από το 1958 με διεθνή συμμετοχή. Το Ελληνικό κίνημα είχε εκπροσωπήσει το 1961 ο Γιάννης Θεοδωράκης και το 1962 ο Μάρκος Δραγούμης.

Αρχισυντάκτης του περιοδικού «Δρόμοι της Ειρήνης» ο δεύτερος, είχε κλείσει το εκτενές ρεπορτάζ που είχε γράψει για την πορεία στο περιοδικό με τίτλο «Βαδίζουμε προς Λονδίνο 150 χιλιάδες οδοιπόροι της Ειρήνης» (τεύχος Μαΐου 1962) με τα ακόλουθα λόγια:

«Φεύγοντας από την Αγγλία αποχαιρέτησα τον καλό μας φίλο Όουεν Μόρτιμερ, ο οποίος μου είπε κάτι πολύ απλό και συνάμα πολύ σοβαρό.

-Του χρόνου, μου λέει, θάρθω στην πορεία Ολντερμάστον που θάχετε οργανώσει εσείς στην Ελλάδα».

Φαίνεται ότι από το 1962 είχε αρχίσει να συζητιέται η ιδέα της Μαραθώνιας Πορείας, ενός «Ελληνικού Ολντερμάστον».

Στις 4-7 Ιανουαρίου 1963 ο Λαμπράκης είχε πάρει μέρος σε Διεθνές Συνέδριο Ειρήνης στην Οξφόρδη που οργάνωσε η Βρετανική κίνηση CND (Campaign for Nuclear Disarmament) στην Οξφόρδη . Αντιγράφουμε από τους «Δρόμους της Ειρήνης» του Ιανουαρίου 1963: «Ως εκπρόσωπος της Ελληνικής Επιτροπής Ειρήνης έλαβε μέρος εις την Συνδιάσκεψιν ο βουλευτής κ. Γρ. Λαμπράκης, που συνέβαλε θετικά στις εργασίες της ολομελείας, καθώς και στις διάφορες επιτροπές. Με πρότασή του συζητήθηκαν, πρώτα: η δημιουργία απυραύλου ζώνης στα Βαλκάνια, η ανησυχία του Κρητικού λαού για τις βάσεις που εγκαθίστανται στην Κρήτη, για τις σκληρές συνθήκες κάτω από τις οποίες αναπτύσσεται το κίνημα ειρήνης στην Ελλάδα. Ζήτησε δε να παρασχεθεί βοήθεια από τις αντιπροσωπείες των Ευρωπαϊκών κινημάτων ειρήνης για ενδεχόμενη οργάνωση πορείας ειρήνης στην Ελλάδα το Πάσχα».

Στις 11-4-1963 είχε συνέλθει το Προεδρείο της ΕΕΔΥΕ και είχε πάρει δυο σημαντικές αποφάσεις: 1) Να εκπροσωπηθεί από τον Γρηγόρη Λαμπράκη στην Πορεία Ειρήνης «Ολντερμάστον-Λονδίνο», και 2) Να πάρει μέρος στη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, που ήδη προετοιμαζόταν από τον Σύνδεσμο Μπέρντραντ Ράσσελ. Ας σημειωθεί ότι το Προεδρείο τότε είχε την ακόλουθη σύνθεση: Πρόεδρος ο Ανδρέας Ζάκκας, Αντιπρόεδροι οι Αργυρόπουλος Περικλής, Ευαγγελίδης Γιάννης, Κιτσίκης Νϊκος, Κουκούλας Λέων, Κύρκος Μιχάλης και Λαμπράκης Γρηγόρης, μέλη οι Δεσποτόπουλος Κώστας, Εγγολφόπουλος Τάσος, Κανελλόπουλος Παυσανίας, Κλαδάκης Μάρκος, Λιναρδάτου Τζούλια, Νασιάκος Λεωνίδας, Πάστρας Γιώργος, Ρηγόπουλος Αθανάσιος, Τζινιάδου Ρίτσα, Τσιμικάλη Νίνα, Χατζηδημητρίου Σίμος, Χατζηπέτρου Ελένη.

Στην πορεία του Ολντερμάστον του 1963, όπως ήδη αναφέρθηκε, πήραν μέρος μαζί με τον Γρηγόρη Λαμπράκη, ο Μανώλης Γλέζος, ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Σπύρος Λιναρδάτος και η Μπέτυ Αμπατιέλου μαζί με Έλληνες φοιτητές και εργαζόμενους στην Αγγλίας, καθώς και πολλά μέλη της μεγάλης Κυπριακής παροικίας, μεταξύ των οποίων ο γνωστός ποιητής Τεύκρος Ανθίας, ο οποίος μία εβδομάδα μετά συμπορεύτηκε με τον Λαμπράκη και από τον Τύμβο του Μαραθώνα (21 Απριλίου 1963).

Για τη συμμετοχή του στην πορεία του Ολντερμάστον, ο Λαμπράκης κρατούσε ημερολόγιο καθημερινά, όπου αναφέρεται:

«Έφθασα στο Λονδίνο το βράδυ της παραμονής της πορείας. Είναι Μ. Πέμπτη. Βρέθηκα στο Κάουντυ Οτέλ δωμ. 416 όπου έμενε κι ο Γλέζος και ο Λ. Κύρκος. Τους άφησα στην πόρτα του δωματίου τους σημείωμα ότι ήλθα για την πορεία και έπεσα να κοιμηθώ. Στις 12 μεσάνυχτα μου χτύπησε την πόρτα ο Μανώλης, με φίλησε. «Τρέχω είπε να φέρω το Λεωνίδα». Κι ήλθαν. Τους έδωσα ένα πακέτο τσιγάρα, φιστίκια κι εφημερίδες σημερινές. Τις ξεφύλλησαν με αγωνία. Μου είπαν ότι θα σηκωθούμε στις 6.30 το πρωί Μεγ. Παρασκευή για να μας μεταφέρει το αυτοκίνητο στο Ωλντενμάστον απ΄όπου θ΄ αρχίσει η πορεία.

Πρώτοι θα είναι οι Ιάπωνες (μούπε ο Μανώλης) λόγω Χιροσίμας. Μετά ακολουθεί η ελληνική αντιπροσωπεία.

- Λόγω Μανώλη Γλέζου, είπα εγώ. Ο Μανώλης κατέβασε το κεφάλι και δεν απήντησε... Έφυγαν για να μου χτυπήσουν το τηλέφωνο και να ξυπνήσω το πρωί. Σαν χωριατόπαιδο δεν μπορώ να κοιμηθώ από αγωνία για την πορεία».

Στη συνέχεια ο Γρ. Λαμπράκης καταγράφει στο προσωπικό του ημερολόγιο την εξέλιξη της πορείας:

«Εκκίνησις από Λονδίνο στις 8 το πρωί για Ωλντενμάστον. Γενικός συναγερμός στο Λονδίνο για την πορεία. Οι δρόμοι προς τα εκεί πήχτρα.

Ώρα 12 μεσημέρι μπήκαμε στο Ωλντενμάστον όπου βρίσκεται βάσις αγγλική κατασκευής ατομικών βομβών. Εδώ είναι βάσις αμερικανική. Γι΄αυτό ξεκινά η πορεία διαμαρτυρίας από εδώ.

Ώρα 12.15. Χιλιάδες ειρηνισταί σε αλώνια με χόρτο δίπλα στην ατομική βάση, με μαύρα πλακάτ με το όνομα του κάθε κράτους, το σήμα της ειρήνης και με τα συνθήματα κατά των βάσεων κ.λπ. Ορχήστρες παίζουν. Διάφορες φυλές. Μια ομάδα Κυπρίων τραγουδά ένα τραγούδι του Μίκη με Ισπανούς («πότε μάνα θα σε ιδώ»). Ένα πανό γράφει

« – Πόσο θα περπατήσουμε;
– Τέσσερεις μέρες.
– Μόνον;»

Οι Κύπριοι και νέοι από όλες τις χώρες περιέρχονται τις τεράστιες αντιπροσωπείες και παίρνουν υπογραφές για να τις στείλουν κατά χιλιάδες στον Καραμανλή για να επιτρέψει την Μαραθώνεια Πορεία Ειρήνης. Όλοι κρατούν μαύρα πανό και μαύρες σημαίες με συνθήματα για ειρήνη και αφοπλισμό. Στο μικρόφωνο μιλά συνεχώς με συνθήματα ο παπάς Κόλλινς...

Οι Έλληνες παρελαύνουν δεύτεροι στο διεθνές τμήμα, με πρώτους τους αντιπροσώπους της Χιροσίμα. Μετά από μας (4) οι Κύπριοι (100). Η φάλαγγα έχει τούτη τη στιγμή 6 χιλιόμετρα μήκος και είναι στο ξεκίνημα ακόμη. Ένα σύνθημα: «ο πόλεμος να γίνεται με βιβλία και όχι με μπόμπες».

*Ο Πάνος Τριγάζης είναι στέλεχος του Κινήματος Ειρήνης και συγγραφέας του βιβλίου «Ο Λαμπράκης και το Κίνημα Ειρήνης», (εκδ. «Ταξιδευτής).

Ταξίδια στο χρόνο
Πάνος Τριγάζης