ΠΕΕΑ: Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ

Μπασκόζος Γιάννης Ν.

Ο "κόκκινος" Κόκκαλης

Η ζωή του πρωτοπόρου καθηγητή Ιατρικής, που τίναξε την καριέρα του
στον αέρα για να ακολουθήσει τους αντάρτες του ΕΑΜ.
Ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής Αθηνών Πέτρος Σ. Κόκκαλης



«Την άνοιξη θα φυτρώσει το σιτάρι / θα λούζονται τα δέντρα μες στο φως /κι όπως θα κόβουμε το βράδυ, το ψωμί / κι όπως θα ανοίγουμε το δειλινό / τα πορτοκάλια, θάχουν μια γεύση πιο βαθιά, πιο δίκαιη / πιο ακατάλυτη, γιατί στη γη που φύτρωσαν κοιμάται πια, / από χτες / ένα κομμάτι από την ξενιτεμένη Ελλάδα».


Με αυτό το ποίημα αποχαιρέτησε ο Τάσος Λειβαδίτης, τον νεκρό Πέτρο Σ. Κόκκαλη, όταν η σορός του, έπειτα από άδεια της κυβέρνησης Καραμανλή, μεταφέρθηκε από την Ανατολική Γερμανία, όπου ζούσε εξόριστος, στην πατρίδα του για να ταφεί.

Και ο Γιάννης Ρίτσος απήγγειλε πάνω στον τάφο του:
«... ενώ το μέγα κυπαρίσσι / του πόνου μας, δαρμένο απ' τη βροχή της ξενιτειάς, τινάζει απόψε / όλα του τα κυπαρισσόμηλα στο πάτριο χώμα, κ' η κραυγή του λαού μας / μυριόστομη, μυριόφωνη, τραντάζει τα κλαδιά του: / Η Ελλάδα περιμένει τα παιδιά της».



Η Κατίνα Τέντα-Λατίφη, έγραψε τη Βιωματική βιογραφία του Πέτρου Σ. Κόκκαλη παρουσιάζοντας μια ιστορία ζωής, από αυτές που μόνον ο εμφύλιος πόλεμος μπορεί να δημιουργήσει. Ποιο το παράδοξο;

Ο Πέτρος Κόκκαλης, γιατρός με άριστες σπουδές, δημοφιλής χειρουργός, μέλος της καλής κοινωνίας των Αθηνών, με πελατεία από τους λαϊκούς ως το σύνολο σχεδόν του πολιτικού κόσμου, τινάζει την καριέρα του στον αέρα και ακολουθεί τους αγωνιστές του ΕΑΜ στο βουνό, συμμετέχοντας στην πρώτη κυβέρνηση του αγώνα, την ΠΕΕΑ, ως υπουργός Υγείας και Πρόνοιας και αργότερα ως υπουργός Παιδείας.

Μετά την απελευθέρωση θα γυρίσει και πάλι στην Αθήνα για να δουλέψει ως χειρουργός σε πανεπιστημιακές κλινικές. Δεν θα σιωπήσει, όπως η πλειονότητα των πανεπιστημιακών τα δύσκολα χρόνια: θα προτιμήσει να υποστεί τις συνέπειες μαζί με λίγους καθηγητές όπως οι Α. Αγγελόπουλος, Α. Σβώλος, Γ. Σημίτης κ.ά.


Για δεύτερη φορά θα πάρει τη μεγάλη απόφαση και θα βγει στο βουνό με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, στήνοντας χειρουργεία όπου μπορεί και παίρνοντας μέρος στη δεύτερη κυβέρνηση του βουνού, πάλι ως υπουργός Υγείας, Κοινωνικής Πρόνοιας και Παιδείας.

Οι αποφάσεις αυτές του Πέτρου Σ. Κόκκαλη, που έβαλαν σε περιπέτειες τη ζωή της οικογένειας και τη δική του, ελήφθησαν με γνώμονα το συμφέρον της πατρίδας. Ο ίδιος δεν έγινε ποτέ μέλος του ΚΚΕ, δεν θεωρούσε τον εαυτό του πολιτικό ούτε ήθελε να ασχοληθεί με την πολιτική. Τον ωθούσε πάντα το ανθρωπιστικό κριτήριο και η αγάπη για τους λαϊκούς, φτωχούς ανθρώπους. Σε αυτούς είχε υποτάξει την άλλη αγάπη του, την ιατρική επιστήμη.

Οσα χρόνια υπηρέτησε την Ιατρική - πέρασε από όλα τα μεγάλα και μικρά νοσοκομεία της Αθήνας - οι ασθενείς του έχουν να το λένε πόσο άνετος και φιλικός ήταν και πώς αδιαφορούσε για την αμοιβή του όταν επρόκειτο για απόρους. Η συγγραφέας παραθέτει δεκάδες περιστατικά ασθενών που ευγνωμονούν τον Κόκκαλη για τη βοήθεια που τους προσέφερε. Οι περισσότερες πρωτοβουλίες του είχαν να κάνουν με την ανακούφιση των πολιτών και των αγωνιστών.


Από τη Βόρεια Ηπειρο στο Ανατολικό Βερολίνο

Το 1940, με το που κηρύσσεται ο ελληνο-ιταλικός πόλεμος, ο Κόκκαλης φεύγει εθελοντικά για την πρώτη γραμμή στη Βόρεια Ηπειρο αναλαμβάνοντας τη χειρουργική περίθαλψη των τραυματιών της Στρατιάς Ηπείρου. Το 1945, αμέσως μετά την Κατοχή, μέσα σε καθεστώς διώξεων, μαζί με άλλους πανεπιστημιακούς και επιστήμονες, δημιουργεί την Επιστήμη - Ανοικοδόμηση (ΕΠ-ΑΝ), μια συλλογική προσπάθεια μελέτης των νεοελληνικών προβλημάτων στην ανοικοδόμηση της χώρας.

Στην Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση του βουνού, το 1948, ως υπουργός Παιδείας οργανώνει τη μεταφορά παιδιών στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Είναι το πολυσυζητημένο «παιδομάζωμα» που είχε ως αντίκτυπο τη δημιουργία από τη βασίλισσα Φρειδερίκη των «παιδουπόλεων».

Η συγγραφέας εξαίρει τις προσπάθειες του Κόκκαλη να φροντίσει αυτά τα παιδιά να βγουν από την κόλαση του πολέμου και αργότερα να βρουν τους γονείς τους με τη βοήθεια ενός προγράμματος του ΟΗΕ. Θα συνεχίσει να φροντίζει τα παιδιά ως πρόεδρος της επιτροπής «Βοήθεια στο παιδί», στη Βουδαπέστη, η οποία είχε τη μέριμνα της ελληνικής εκπαίδευσής τους.

Μετά το 1955 θα εγκατασταθεί στο Ανατολικό Βερολίνο και θα αφοσιωθεί στην Ιατρική πραγματοποιώντας πρωτοποριακές μεταμοσχεύσεις σε συνεργασία με διάσημους καθηγητές. Η πορεία του στην Ιατρική είχε τους δικούς της θριάμβους, καθώς υπήρξε ο πρώτος που έκανε το 1938 θωρακοπλαστική, που πραγματοποίησε πνευμονεκτομή χωρίς ενδοτραχειακή νάρκωση πριν από το 1940 και μεταμοσχεύσεις με πενιχρά μέσα.

Ο Πέτρος Σ. Κόκκαλης πέθανε στο Βερολίνο στις 15 Ιανουαρίου 1962 από έμφραγμα του μυοκαρδίου. Ηταν ένας πλούσιος σε αισθήματα άνθρωπος με πολύπλευρη μόρφωση. Προσωπικός φίλος του Γιώργου Μπουζιάνη και του μαέστρου Γαβρίλου Παπαδόπουλου, συνομιλούσε με τον Πολ Ελυάρ όταν ο τελευταίος επισκέφθηκε τους αντάρτες του ΕΛΑΣ στο βουνό, αγαπούσε τον Κάφκα και τους Κλασικούς. Η ζωή του ήταν μια προσφορά στην «πρώτη γραμμή» της επιστήμης και του αγώνα.

Εδώ τα δέντρα, τα νερά πράσινο ημίφως,
πράσινη σιγαλιά, πράσινη δόξα της βλάστησης,
πράσινες, αλλεπάλληλες στοές τού δάσους
μέσα στην πράσινη ερημιά του χρόνου.

Γιάννης Ρίτσος
----------------


Πέμπτη, 31 Μαΐου 2012Κορυσχάδες - Μάης 194

Το Εθνικό Συμβούλιο και η Παιδεία

Μια " Επιθεώρηση Τέχνης", αφιερωμένη στην προσφορά των πνευματικών ανθρώπων στην Εθνική Αντίσταση, που κυκλοφόρησε το Μάρτιο - Απρίλιο του 1962 (αριθ. τεύχους 87-88) κρατώ στα χέρια μου. Την ξεφυλλίζω.

Πολλά τα θέματα. Σταματώ στο άρθρο του Κ.Δ.Σωτηρίου* , Το Εθνικό Συμβούλιο και η Παιδεία.



Κορυσχάδες Ευρυτανίας. 14 -27 Μάη του 1944.
Σύνοδος του Εθνικού Συμβουλίου, δηλαδή της Εθνοσυνέλευσης της Ελεύθερης Ελλάδας.


"[...] Εκεί στο ιστορικό αυτό χωριό , μέσα σε ατμόσφαιρα γεμάτη φλογερό πατριωτισμό και ηρωική αγάπη στο δουλευτή Ελληνικό λαό, το Εθνικό Συμβούλιο έβαλε γερά τα θεμέλια για να υψωθεί πανέμορφο το οικοδόμημα της γνήσιας Δημοκρατίας και άνοιξε το δρόμο για την προκοπή του Ελληνικού Λαού.

Εκεί με τον ίδιο ενθουσιασμό γκρεμίστηκε η αντιλαϊκή, αντιδημοκρατική , ατομικιστική και σκοταδιστική Παιδεία, που η κυρίαρχη τάξη, η πλουτοκρατική ολιγαρχία, είχε εγκαθιδρύσει στη λαμπερή πατρίδα μας και θεμελιώθηκε η γνήσια λαϊκή και βαθιά ανθρωπιστική Παιδεία.[..]

Η Κυβέρνηση της Ελεύθερης Ελλάδας, η ιστορική ΠΕΕΑ έπειτα από εξονυχιστική συζήτηση με τους εκπαιδευτικούς συμβούλους της, είχε υιοθετήσει θέσεις για την οργάνωση , για το πρόγραμμα και τη διοίκηση της λαϊκής ανθρωπιστικής Παιδείας, που είχανε με βαθιά επιστημονικότητα προετοιμάσει, διαλεχτοί πρωτοπόροι εκπαιδευτικοί στη σκλαβωμένη Αθήνα, με δύο συνεργεία: με το εκπαιδευτικό συνεργείο της ηρωικής ΕΠΟΝ και παράλληλα με το αντίστοιχο συνεργείο του ΕΑΜ.


Τις πρωτοποριακές αυτές θέσεις για την ουσιαστική αληθινή εκπαιδευτική μεταρρύθμιση τις εισηγήθηκε στο Εθνικό Συμβούλιο, ο Γραμματέας (Υπουργός) της Παιδείας στην ΠΕΕΑ, αλησμόνητος ΠΕΤΡΟΣ ΚΟΚΚΑΛΗΣ.
Την πλατύτερη ανάπτυξη είχα την εξαιρετική τιμή και ευτυχία να την παρουσιάσω εγώ, Εθνοσύμβουλος και εγώ της Αθήνας.[...]




Η λαϊκή, ανθρωπιστική παιδεία θεμελιώθηκε επάνω στα ακόλουθα[...] βασικά αιτήματα του Ελληνικού Λαού.

α) Αναγνωρίστηκε επίσημη γλώσσα του νεοελληνικού Κράτους και κατοχυρώθηκε συνταγματικά η " δημοτική" η περιφρονημένη και κυνηγημένη γλώσσα του Ελληνικού λαού. Ψηφίστηκε από το Εθνικό Συμβούλιο να αποδιωχθεί από τα σχολεία η αντεθνική καθαρεύουσα,
μ'όποια μορφή κι αν παρουσιάζεται και να καθιερωθεί μοναδική γλώσσα
η " δημοτική" σ'όλες τις βαθμίδες της Παιδείας, από το νηπιαγωγείο ως το πανεπιστήμιο και τ' άλλα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Γιατί όπως τονίστηκε , η λαϊκή παιδεία μόνο με μοναδικό γλωσσικό της όργανο τη δημοτική γλώσσα θα είναι γόνιμη[...]

β) Αναγνωρίστηκε με τον πιο πανηγυρικό τρόπο, το δικαίωμα της νέας γενιάς για την ολοκληρωτική σωματική και πνευματική της ανάπτυξη και την πολύπλευρη μόρφωσή της. Η μόρφωση της νεολαίας, είναι επιταχτική υποχρέωση του Κράτους και όχι απλή παραχώρηση[...]
Στη γνήσια Δημοκρατία[...] το Λαϊκό Κράτος έχει την υποχρέωση να πάρει όλα τα μέτρα και να χορηγήσει όλα τα μέσα σ'όλα τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, να αναπτύξουνε τις σωματικές και πνευματικές τους ικανότητες. Μόνο τότε και μόνο έτσι[...] θα πραγματώσει η νέα γενιά την ανθρώπινη υπόστασή της[...]

γ) Διακηρύχτηκε στο Εθνικό Συμβούλιο, πως η Παιδεία πρέπει να εξοπλίσει τη νέα γενιά και να την καταστήσει ικανή να πραγματοποιήσει τον αληθινό προορισμό της, να γίνει δηλαδή δημιουργικός συντελεστής μέσα στο σύγχρονο πολιτισμό.[...] Το Εθνικό Συμβούλιο υιοθέτησε το δωδεκάλογο της νεολαίας που είχε συντάξει η ΕΠΟΝ, και διακήρυξε , πως ο Ελληνικός Λαός θέλει " τα νιάτα ευτυχισμένα, μέσα στη χαρά της δημιουργικής δράσης" Μα για να είναι πραγματικά δημιουργική η μόρφωση , πρέπει η Παιδεία πλούσια να εφοδιάσει τη νέα γενιά με αληθινά επιστημονικές γνώσεις, οργανικά δεμένες στη θεωρία και στην πράξη, σε στενό δηλαδή σύνδεσμο του σχολείου με τη ζωή , με την παραγωγική εργασία.[...]

δ) Βασικό αίτημα και δικαίωμα του Ελληνικού Λαού είναι η Παιδεία να γίνει δημιουργικό όργανο στα χέρια του για την προκοπή του. Και το αίτημά του τούτο θα ικανοποιηθεί μόνο άμα η οργάνωση ιδιαίτερα της Μέσης Παιδείας ανταποκρίνεται στις υλικές και πνευματικές ανάγκες του[...] πρέπει ριζικά να αναδιοργανωθεί ιδιαίτερα η Μέση Παιδεία και από μονόπλευρη , ψευτοκλασική και προγονόπληχτη που είναι , να γίνει πολύπλευρη και πολύκλαδη αντίστοιχα με τις ανάγκες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στην προοδευτική του πορεία ο Ελληνικός Λαός.
Μα για να γίνει η Παιδεία πραγματικά δημιουργικό όργανο στα χέρια του Ελληνικού Λαού, πρέπει να διαποτιστεί από την " τεχνική" να ενωθεί δηλαδή οργανικά και αδιάσπαστα μαζί της: Το αγεφύρωτο χάσμα, που χωρίζει σήμερα τη μονόπλευρη ψευτοκλασική Μέση Παιδεία από την επαγγελματική εκπαίδευση, έχει καταστρεφτικές συνέπειες για την πρόοδο του Ελληνικού Λαού.

Η ψευτοκλασική , Μέση Παιδεία έχει καταντήσει αντιδραστική και αντικόβει την πρόοδο , και από το άλλο μέρος η επαγγελματική εκπαίδευση , κοντόθωρη, στενόκαρδη και περιφρονημένη , φυτοζωεί[...]

ε) Η πολύπλευρη μόρφωση , ο πλούσιος θεωρητικός και τεχνικός εξοπλισμός με επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις [...] δεν θα έχει σκοπό να αναδειχτεί και να επικρατήσει το άτομο σε βάρος των άλλων, σε βάρος του κοινωνικού συνόλου[...] Από το άλλο όμως μέρος πρέπει και η νέα γενιά βαθιά να κατανοήσει, πως έχει και αυτή την υποχρέωση να αναπτύξει τις σωματικές και πνευματικές της ικανότητες με μοναδικό σκοπό να εξυπηρετήσει πρόθυμα το κοινωνικό σύνολο. Γιατί μόνο μέσα στη γενική προκοπή και ευτυχία θα θεμελιώσει και τη δική της ευτυχία.
Εκεί λοιπόν στο Εθνικό Συμβούλιο καταδικάστηκε και εξοστρακίστηκε η ατομικιστική παιδεία , που τόσο επίμονα καλλιεργεί η κυρίαρχη τάξη , και στη θέση της μπήκε η κοινωνική παιδεία.[...]

στ) [...] Ο Ελληνικός Λαός όμως λαχταράει γνήσια, αγνά, πραγματικά εθνικά , φωτεινά αστέρια για τη νέα γενιά στη δημιουργική της προοδευτική πορεία, να είναι τα Ιδανικά που θα διαποτίζουνε τη λαϊκή παιδεία.[...]το Εθνικό Συμβούλιο πρόβαλε , φωτεινούς οδηγούς στη νέα γενιά, το γνήσιο πατριωτικό Ιδανικό, το Ιδανικό της Ειρήνης και το Ιδανικό της Δημοκρατίας του δουλευτή Λαού[...]

ζ) Με τον πιο πανηγυρικό τρόπο αναγνωρίστηκε και το τόσο καταπατημένο δικαίωμα του Ελληνικού Λαού για την παραγωγική εργασία. Το Εθνικό Συμβούλιο διακήρυξε:

Όλα τα άτομα έχουν το δικαίωμα - και το δικαίωμά τους τούτο πρέπει να το εξασφαλίσει το Κράτος - να πάρουνε μέρος στην παραγωγική εργασία και με τη χαρούμενη δημιουργική τους δράση να συνεισφέρουν με όλη τους την ικανότητα στην πρόοδο της κοινωνίας.
Με αυτό το πνεύμα πρέπει να διαπαιδαγωγηθεί η νέα γενιά. Η ανυστερόβουλη αγάπη στην κοινοφέλιμη παραγωγική εργασία και την χειροτεχνική και την πνευματική, είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα του αληθινά δημοκρταικά διαπαιδαγωγημένου ατόμου.
Η παιδεία λοπόν, σ' όλες της τις βαθμίδες από το νηπιαγωγείο ως το πανεπιστήμιο, πρέπει να καλλιεργήσει , με όλα τα παιδαγωγικά μέσα , στη νέα γενιά την αγάπη στην παραγωγική εργασία.

Η νέα γενιά, πολύπλευρα μορφωμένη, πρέπει να νιώσει βαθιά, πως ο αληθινός προορισμός της είναι η συμμετοχή της στην παραγωγική εργασία
[...]


Εκεί λοιπόν στο Εθνικό Συμβούλιο, μπήκανε τα θεμέλια για γνήσια λαϊκή και βαθιά ανθρωπιστική παιδεία. Με γοργό ρυθμό και ψυχική ανάταση προετοιμάστηκαν από το διαλεχτό επιτελείο στη Γραμματεία(Υπουργείο) της Παιδείας τα πρώτα μέτρα. Ασυγκράτητος ήταν ο ενθουσιασμός των δασκάλων, που προστρέξανε να τα εφαρμόσου

Η πρωτοποριακή Συνδιάσκεψη των λειτουργών της Παιδείας στην Ελεύθερη Ελλάδα, στο χωριό Λάσπη, κοντά στο Καρπενήσι με τις γόνιμες συζητήσεις για τα γενικά και ειδικά προβλήματα της Παιδείας θα μείνει κι αυτή ιστορική."


Το άρθρο τελειώνει έτσι:
" Πέρασαν από το τότε 18 χρόνια. Στο διάστημα αυτό ο Ελληνικός Λαός έζησε μαύρες ημέρες . Βυθίζεται αδιάκοπα στην εξαθλίωση και στο πνευματικό σκοτάδι. Η λαϊκή παιδεία που διακηρύχτηκε και μπήκανε τα θεμέλιά της στο Εθνικό Συμβούλιο εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο φλογερά αιτήματα του Ελληνικού Λαού.
Φαίνεται σήμερα (1962) μακρυνό όνειρο. Μα το όνειρο αυτό, παρ'όλα τα εμπόδια , γρήγορα θα γίνει πραγματικότητα, γιατί ο ελληνικός Λαός θέλει να ζήσει ελεύθερος και δημιουργικός και αγωνίζεται με φανατισμό να το πραγματοποιήσει"



* Ο Κ.Δ. Σωτηρίου ήταν δάσκαλος που συμμετείχε στην Επιτροπή Παιδείας της ΠΕΕΑ μαζί με τον Μιχάλη Παπαμαύρο και τη Ρόζα Ιμβριώτη


Πέρασαν 68 χρόνια από τότε και αναρωτιέμαι πού χάθηκε το όνειρο; Τα λόγια του δάσκαλου θα μπορούσαν να έχουν ειπωθεί για να χαρακτηρίσουν την εποχή μας. Εξαθλίωση και πνευματικό σκοτάδι και μια παιδεία στο έλεος της παραπαιδείας και της ημιμάθειας. Θλίψη !



http://ofisofi.blogspot.com/2012/05/1944.html#ixzz24VXRpKvY

Δεν είναι η πρώτη φορά ... για το αίτημα μιας Λαϊκής Δημοκρατικής κυβέρνησης

του Γιάννη Σκαλιδάκη.




Το παρακάτω απόσπασμα, είναι ομιλία στον εορτασμό της Εθνικής Αντίστασης από το Δήμο Καρπενησίου στις Κορυσχάδες στις 27 Μαΐου 2012.


Λίγες μέρες πριν, σε μια ιδιαίτερα φορτισμένη στιγμή μετά τη φασιστική επίθεση εναντίον της, η υποψήφια βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Ρένα Δούρου αναφέρθηκε στο ψήφισμα του Εθνικού Συμβουλίου του 1944 στις Κορυσχάδες.

Το γεγονός αυτό, από τη μια έδειξε το αξιακό φορτίο της ιστορίας του κομμουνιστικού και ευρύτερα του προοδευτικού κινήματος της χώρας για τη σύγχρονη Αριστερά και από την άλλη η αντιμετώπισή της αναφοράς αυτής,
τα νέα όρια του λόγου των αντιπάλων της.

Η νέα κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα, τείνει να αφήσει πίσω της μια προηγούμενη μεταπολιτευτική συναίνεση, σχετικά με τη θέση της Εθνικής Αντίστασης στη δημόσια σφαίρα. Οι προσπάθειες αναθεώρησης της ιστορίας της περιόδου 1941-1949 σε ακαδημαϊκό επίπεδο, περνούν πλέον με αναμενόμενο αλλά όχι ανανεούμενο τρόπο στο δημόσιο λόγο.

Πλέον φαντάζει ως απειλή, όχι μόνο ο Εμφύλιος και τα Δεκεμβριανά, αλλά επίσης το ΕΑΜ και η ΠΕΕΑ. Η αναφορά της Ρένας Δούρου παρουσιάζεται, από ιστότοπους προσκείμενους στη ΝΔ, ως «απειλή με νέο ΕΑΜ» και η αναφορά στον μαχόμενο ενάντια στους κατακτητές ΕΛΑΣ, ως ευχή για νέο «ένοπλο αντάρτικο».

Επειδή δε η νοσηρή τους φαντασία δεν έχει φτάσει ακόμα να κατηγορήσει –εκτός αν μου διαφεύγει κάτι- την ΠΕΕΑ για αντιποίηση αρχής, με αυθαίρετο, ανιστόρητο και οκνό τρόπο, συνδέεται το Εθνικό Συμβούλιο με τα Δεκεμβριανά, όπου όπως όλοι ξέρουμε μίλησαν τα κονσερβοκούτια.

Κι αυτό, όχι μόνο σε ανώνυμους ιστότοπους αλλά και με τη γραφίδα του κ. Θεοδωρόπουλου στα πάντα έγκυρα Νέα. Για την Αριστερά όμως είναι ευκαιρία, η πλούσια εμπειρία του ΕΑΜ και του εγχειρήματος της ΠΕΕΑ να χρησιμεύσει, πέρα από τους συμβολισμούς, σε μια σύγχρονη αναγκαία πολιτική προάσπισης των λαϊκών συμφερόντων.



Σαν σήμερα πριν 68 χρόνια, στις 27 Μαΐου 1944, κάτω από τους ήχους της μπάντας της 13ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, που έπαιζε τον Εθνικό Ύμνο, ολοκλήρωσε τις εργασίες της η Α΄ (και μοναδική) σύνοδος του Εθνικού Συμβουλίου, που είχε συγκροτηθεί μέσα από μια ιδιότυπη εκλογική διαδικασία και με πρωτοβουλία της νεοσύστατης Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης. […]

Πρώτη μορφή κεντρικής εξουσίας της Ελεύθερης Ελλάδας, που σχηματοποιήθηκε οριστικά από το καλοκαίρι του 1943, ήταν το Κοινό Γενικό Στρατηγείο Ανταρτών, το οποίο συμπεριλάμβανε τόσο τις οργανώσεις της ένοπλης Αντίστασης, ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ όσο και τους αντιπροσώπους των Συμμάχων στο πρόσωπο της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής.

Μετά όμως τις ενδοαντιστασιακές συγκρούσεις του Οκτωβρίου του ’43 και την ουσιαστική διάλυση του Κοινού Στρατηγείου, το ρόλο αυτό για τη συντριπτικά μεγαλύτερη απελευθερωμένη περιοχή, ανέλαβε το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ. Η κοινωνική και πολιτική συσπείρωση γύρω από το ΕΑΜ στην Ελεύθερη Ελλάδα, ο προσανατολισμός χάραξης γενικότερων πολιτικών κατευθύνσεων για τη μεταπολεμική Ελλάδα, και οι ανάγκες πολιτικής διαπραγμάτευσης με την εξόριστη κυβέρνηση, για τη δημιουργία ενός ενιαίου κυβερνητικού σχήματος Εθνικής Ενότητας με παρουσία μέσα στη χώρα, οδήγησαν σε μια πρωτοβουλία μεγάλης πολιτικής εμβέλειας. που ήταν η δημιουργία της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης.

Συσπειρώθηκαν δε γύρω από αυτήν την προσπάθεια, δυνάμεις ευρύτερες από εκείνες του ΕΑΜ. Όπως ο πρόεδρος της ΠΕΕΑ Αλέξανδρος Σβώλος, οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Άγγελος Αγγελόπουλος και Πέτρος Κόκκαλης, ο διοικητής Ηπείρου Αλκιβιάδης Λούλης.

Ακόμα πιο εντυπωσιακή πολιτική πρωτοβουλία προς υποστήριξη της ΠΕΕΑ
και απόδειξη της ενότητας του ελληνικού λαού γύρω από την οργανωμένη Αντίσταση, ήταν και η απόφαση για τη σύσταση Εθνικού Συμβουλίου μέσα από εκλογές στην απελευθερωμένη, αλλά και στην κατεχόμενη χώρα.

Η πρωτοβουλία αυτή της ΠΕΕΑ ήταν από τα πιο αξιοσημείωτα γεγονότα στην ιστορία της συγκρότησης της εξουσίας στην Ελεύθερη Ελλάδα. Αν η ΠΕΕΑ ήταν το κυβερνητικό σχήμα της Ελεύθερης Ελλάδας, το Εθνικό Συμβούλιο ήταν το κοινοβούλιό της, που θα επικύρωνε την εξουσία της. Η διαδικασία εκλογής ήταν πρωτόγνωρη από πολλές απόψεις. Η σημαντικότερη, ήταν αναμφισβήτητα η χωρίς όρους συμμετοχή των γυναικών σε εκλογική διαδικασία στην Ελλάδα.

Χιλιάδες γυναίκες ψήφισαν τους αντιπροσώπους τους στο Συμβούλιο αυτό, ενώ για πρώτη φυσικά φορά υπήρχαν και γυναίκες αντιπρόσωποι (εθνοσύμβουλοι), έστω και μετρημένες στα δάχτυλα. Επίσης οι νέοι απόκτησαν δικαίωμα ψήφου καθώς το όριο ηλικίας για τους εκλογείς κατέβηκε στα 18 χρόνια. Άλλωστε οι νέοι και οι νέες αυτής της ηλικίας,
είχαν επανδρώσει μαζικά τις εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις και είχαν τάχιστα πολιτικοποιηθεί μέσα στις συνθήκες του πολέμου.

Αναπάντητο θα μείνει το ερώτημα του πόσοι ακριβώς ψήφισαν και θα πρέπει να αρκεστούμε στις εκτιμήσεις που αναφέρουν από 1.500.000 έως 1.800.000 ψηφοφόρους. Όπου μπόρεσε να φτάσει η κάλπη, κυρίως στις ελεύθερες περιοχές και στις παρυφές της Ελεύθερης Ελλάδας, αλλά και στην κατεχόμενη ζώνη. Συγκριτικά, στις τελευταίες κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου 1936 είχαν ψηφίσει 1.278.085 άτομα. Αυτές οι τελευταίες, προ της δικτατορίας Μεταξά εκλογές, ήταν το τελευταίο τεκμήριο δημοκρατικής αντιπροσώπευσης, η σύγκριση μαζί τους είχε νόημα για το κύρος και την πολιτική νομιμοποίηση της διαδικασίας.

Είναι γενικά αποδεκτό, από τις αναφορές της εποχής, πως 22 βουλευτές
της Βουλής του 1936 δήλωσαν συμμετοχή και αυτοδίκαια έλαβαν μέρος
στο Εθνικό Συμβούλιο. Σύμφωνα όμως με την έρευνά μας, την οποία πρώτη φορά δημόσια αναφέρουμε, βρέθηκαν όχι 22 αλλά 24 βουλευτές του 1936. Η πολιτική τους μάλιστα προέλευση, πέραν του Κομμουνιστικού Κόμματος και της αριστερής πτέρυγας του Κόμματος των Φιλελευθέρων, είναι αξιοσημείωτη και δείχνει μια πολιτική ευρύτητα που υπερέβαινε, τόσο τις μεσοπολεμικές συμμαχίες του Παλλαϊκού Μετώπου όσο και το ΕΑΜ.

Αναφέρουμε τους βουλευτές Πέλλης του 1936, Αθανάσιο Πέγιο και Κωνσταντίνο Γέσιο, του Λαϊκού και του Μεταρρυθμιστικού Εθνικού Κόμματος αντίστοιχα. Συμμετείχε επίσης ο γιατρός Λεωνίδας Βελόπουλος, βουλευτής Φθιωτιδοφωκίδος το 1935 με το Λαϊκό Κόμμα και το 1936 με τη Γενική Λαϊκή Ριζοσπαστική Ένωση (Κονδύλης-Θεοτόκης-Ράλλης) και ο Ιωάννης Μιχαήλ, βουλευτής Θεσσαλονίκης με το Αγροτοεργατικό Κόμμα του Αλέξανδρου Παπαναστασίου. Γνωστότερη είναι η συμμετοχή του υποστηρικτή της μοναρχίας, δημάρχου Πατρέων Λαλάκη Ρούφου.

Αλλά και η διεύρυνση στο χώρο των Φιλελευθέρων ήταν εντυπωσιακή και υπερέβαινε το χώρο της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας του Ηλία Τσιριμώκου, που συμμετείχε εξαρχής στο ΕΑΜ. Την πρώτη μέρα μάλιστα της σύγκλησης του Εθνικού Συμβουλίου, έκανε συγκροτημένα την εμφάνισή της και η ομάδα των Αριστερών Φιλελευθέρων, που συγκροτήθηκε από εθνοσυμβούλους που θεωρούσαν τον εαυτό τους μέλη του Κόμματος Φιλελευθέρων. Την κοινή εισήγηση της ομάδα αυτής, πάνω στις προγραμματικές δηλώσεις της ΠΕΕΑ, έκανε ο βουλευτής Θεσσαλονίκης, Λεωνίδας Καραμαούνας.

Η ομάδα περιλάμβανε επίσης το στρατηγό Νεόκοσμο Γρηγοριάδη, πρόεδρο του Εθνικού Συμβουλίου, τον Νικόλαο Ασκούτση, γραμματέα Συγκοινωνιών και τον Σταμάτη Χατζήμπεη, γραμματέα Εθνικής Οικονομίας αλλά και τους Παντελή Καρασεβδά, Αλκιβιάδη Λούλη και Δημήτρη Ψιάρη.

Στις 14 Μαΐου 1944 συνήλθε το Εθνικό Συμβούλιο εδώ στο χωριό Κορυσχάδες. Η περιγραφή του σκηνικού είναι χαρακτηριστική:

"" Μέσα στο σχολείο, μια μεγάλη μακριά αίθουσα. Στην μιαν άκρη της το Προεδρείο κι από κάτω το βήμα. Σανίδια σκεπασμένα με χαλιά απ’ το χωριό. Πάνω απ’ το Προεδρείο οι θυρεοί των μεγάλων μας Συμμάχων, Αγγλίας, Αμερικής, Σοβιετικής Ένωσης και Γιουγκοσλαυίας και στη μέση ένας μεγάλος Φοίνικας, το μυθικό πουλί, που ξαναγεννιέται απ’ τη στάχτη του, σύμβολο αιώνιο του ακατάβλητου ελληνικού γένους.
Τους θυρεούς πλαισιώνουν οι σημαίες των συμμάχων κι η γαλανόλευκη. Στη δεξιά προς το Προεδρείο πλευρά πάνω στον κάτασπρο τοίχο, καφετιές τοιχογραφίες που παριστάνουν ήρωες της Επανάστασης του 1821, αγωνιστές του έθνους. Κατόπι μια μεγάλη τοιχογραφία, ένα σύμπλεγμα:
ένας γέρος και δυο νέοι αντάρτες. Στο βάθος της αίθουσας, στην απέναντι απ’ το Προεδρείο πλευρά, μια άλλη μεγάλη τοιχογραφία, που συμβολίζει τους αγώνες στην πόλη.
Από πάνω μια επιγραφή: «Αιώνια τιμή και δόξα στους ήρωες και μάρτυρες της πόλης και του χωριού». Στους τοίχους σκόρπιες άλλες επιγραφές:
«Ζήτω οι μεγάλοι μας Σύμμαχοι». «Θάνατος στο φασισμό». «Η ΠΕΕΑ ενσάρκωση της Εθνικής Ενότητας». «Το Εθνικό Συμβούλιο ενσάρκωση της λαϊκής κυριαρχίας».[1]

[...] Στις 10 το πρωί της 27ης Μαΐου συνήλθε η τελευταία συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου στην οποία υιοθετήθηκε το ψήφισμα «για την κατοχύρωση των λαϊκών ελευθεριών». Το ψήφισμα αυτό, αποτελούμενο από 15 άρθρα, εν είδει Συντάγματος, πρόβαλε δημοκρατικές διεκδικήσεις και κατοχύρωνε τους αντιστασιακούς θεσμούς. Η αυτοδιοίκηση και η λαϊκή δικαιοσύνη ονομάζονταν «θεμελιώδεις θεσμοί του δημοσίου βίου των Ελλήνων». Κατοχυρώνονταν ίσα πολιτικά και αστικά δικαιώματα σε άνδρες και γυναίκες, η εργασία αναγνωριζόταν ως βασική κοινωνική λειτουργία και καθιερωνόταν ως επίσημη γλώσσα, η «γλώσσα του λαού».

[…] Ο σημερινός εορτασμός είναι αποτέλεσμα της κατοχύρωσης στην εθνική μνήμη των εθνικοαπελευθερωτικών και δημοκρατικών αγώνων του λαού μας.

Στο χέρι της σημερινής γενιάς, στα δικά μας χέρια, είναι η διαφύλαξη και ενίσχυση της αδιαπραγμάτευτης εθνικής μας ανεξαρτησίας και αξιοπρέπειας απέναντι στις σύγχρονες επιβουλές, καθώς και η συνέχιση των αγώνων για δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη.



--------------------------------------------------------------------------------

[1] Εθνικό Συμβούλιο, Περιληπτικά Πρακτικά εργασιών της πρώτης συνόδου του (Κορυσχάδες 14-27 Μάη 1944), έκδοση Κοινότητας Κορυσχάδων, Ευρυτανίας, 1992, σ. 43-44



Πηγή: Ιστοριολόγιο